با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی دکترای تاریخ، دانشگاه پیام نور؛

3 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور

4 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه تهران

چکیده

همزمان با رقابت عناصر عشیره‌ای افشاریه، زندیه و قاجاریه، نزاع دو جبهه فکری شیعی اهل طریقت نعمت‌اللهیه و اهل شریعت به سردمداری مجتهدان اصولی در شهر کرمان تشدید یافت و به قتل مشتاق­علیشاه و یکی از ابدالش انجامید. این دودستگی بر رخدادهای بعدی شهر کرمان بسیار تأثیرگذار بود. قاجاریه در مرحله تثبیت که مقارن عصر فتحعلیشاه بود، ناگزیر خود را به نهادهای شهری که علما و روحانیون از قدرتمندترین آن‌ها محسوب می‌شدند، نزدیک کرد؛ اتخاذ این سیاست، صوفیه را در معرض فشار و تهدید قرار داد. در دوره‌ سلطنت محمدشاه، اهل شریعت شهرکرمان با اجرای شریعت، تفوق اهل طریقت را به چالشگرفتند. توضیح وقایع و بیان آثار و پیامدهای این دودستگی، موضوع پژوهش حاضر است. بررسی منابع و اسناد و تحلیل داده‌های تاریخی، نشان از مجادله و مخاصمه این دو گروه متنفذ شهرکرمان در دوران سلطنت سه پادشاه اول سلسله قاجار دارد.

کلیدواژه‌ها

آصف (رستم­الحکما)، محمدهاشم (1357). رستم‌التواریخ. به اهتمام محمد مشیری. چاپ سوم. تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
احمدی ­کرمانی، شیخ ­یحیی (1386ش). فرماندهان­کرمان.  تصحیح محمدابراهیم باستانی­پاریزی. چاپ­ پنجم. تهران: نشر علم.
اصفهانی (نورعلی­شاه)، محمدعلی؛ رونق­علی­شاه ­کرمانی، احمدبن‌ حاج­عبدالواحد نظام­علی­شاه (1348). جنّات‌الوصال. به سعی جواد نوربخش. [بی­جا] : خانقاه.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1367). تاریخ منتظم ناصری. تصحیح محمداسماعیل رضوانی. ج 3. تهران: دنیای کتاب.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1367). مرآت‌البلدان. تصحیح محمداسماعیل رضوانی و میرهاشم محدث. ج 2 و 3:  تهران: مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
الگار، حامد (1354). نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت. ترجمه ابوالقاسم سری. چاپ دوم. تهران: توس.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1369). شورش آقاخان محلاتی و چند مقاله دیگر. ترجمة ابوالقاسم سری. تهران: توس.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1336). آسیای هفت‌سنگ. چاپ پنجم. تهران: دنیای کتاب.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1355). وادی هفتواد (بحثی در تاریخ اجتماعی و آثار تاریخی کرمان) . چاپ سوم. تهران: انجمن آثار ملی.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1371). حماسه کویر. چاپ سوم. قم: نشرخرم.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1382). فرمانفرمای عالم. چاپ دوم. تهران: علمی.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1391). بارگاه خانقاه در کویر هفت کاسه. چاپ دوم. تهران: علم.
پوراحمد، احمد (1370). جغرافیا و ساخت شهر کرمان. تهران: جهاددانشگاهی.
تنکابنی، میرزا ­محمدبن­ سلیمان (1383). قصص­العلما. به کوشش محمدرضا برزگر خالقی و عفت ­کرباسی. تهران: علمی و فرهنگی.
دانشور، محمد (1388). چهره‌های ماندگار کرمان. کرمان: مرکز کرمانشناسی.
دانشور، محمد (1388). محله‌های قدیمی شهر کرمان. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
زرین­کوب، عبدالحسین (1362). ارزش میراث صوفیه. چاپ­پنجم. تهران : امیرکبیر.
ساروی، محمد فتح­الله (1371). تاریخ­محمدی «احسن‌التواریخ». به­ اهتمام غلامرضا طباطبایی ­مجد. تهران: امیرکبیر.
ساروی، محمد فتح­الله (بی‌تا). تاریخ ایران. ترجمة سید محمد فخر داعی. چاپ هفتم. تهران: افسون.
شیرازی، محمدمعصوم (بی‌تا). طرائق­الحقایق. تصحیح محمدجعفر محجوب. تهران: ا نتشارات سنایی.
شیروانی، زین‌العابدین (بی‌تا). ریاض­السیاحه. تصحیح اصغر حامد ربانی. تهران: سعدی.
شیروانی، زین‌العابدین (1370). حدائق­السیاحه. پاریس: انتشارات نور.
قائم­مقام ­فراهانی، میرزاابوالقاسم (1373). منشأت. به‌کوشش سید بدرالدین ­یغمایی. چاپ دوم. تهران: انتشارات شرق.
کرمانی، ناظم‌الاسلام (1346). تاریخ بیداری ایرانیان. مقدمه. به اهتمام سعیدی سیرجانی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
مدرسی ­چهاردهی، نورالدین (1361). سیری در تصوف. چاپ دوم. تهران: انتشارات اشراقی.
ملکم، سرجان (1380). تاریخ­ کامل ­ایران. ترجمة میرزا اسماعیل حیرت. تهران: افسون.
 منشی­ کرمانی، محمدامین (1391). جغرافیای ایالت کرمان در عهد ناصری. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
نامی­ اصفهانی، محمدصادق­ موسوی (1363) تاریخ گیتی­گشا در تاریخ خاندان زندیه. همراهبادوذیلازمیرزاعبدالکریم ­بنعلیرضاالشریفوآقامحمدرضایشیرازی.تهران: اقبال.
نفیسی، سعید (1384). تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دورة معاصر. تهران:  اهورا.
نیکپور، مجید (1383). نام آوران علم و اجتهاد کرمان «از قاجاریه تا پهلوی». تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
وزیری ­کرمانی، احمدعلی­خان (1376). جغرافیای کرمان. تصحیح محمدابراهیم باستانی­پاریزی. چاپ چهارم. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
وزیری ­کرمانی، احمدعلی­خان (1386). جغرافیای­ بلوچستان. تصحیح محمدرضا نصیری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
همت کرمانی (متدین)، محمود (1378). تاریخ کرمان. چاپ ششم. تهران: گلی.