با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکترای تاریخ دانشگاه شیراز

چکیده

موقعیت خاص ژئوپلتیکی و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی ایران، توجه بسیاری از سیاحان را به خود جلب کرده است. در دوره صفویه شاهد حضور سیاحان اروپایی بسیاری در اصفهان هستیم که سفرنامه‌هایی را پیرامون بناهای تاریخی اصفهان و چگونگی معماری آنها به نگارش درآورده‌اند و ضمن مقایسه معماری بناهای اصفهان با بناهای اروپایی،  نکات درخور نگرشی را گوشزد کرده‌اند که توجه به آنها می‌تواند به شناسایی مفاهیم و اندیشه‌های منتقل شده در این عصر کمک کند. چرایی نگرش سیاحان عصر صفوی به هنر معماری این دوره، چگونگی توصیف بناها و معماری آنها و کشف عناصر و مفاهیم کلیدی در سفرنامه‌ها که راه را برای مطالعه سبک‌شناسی هنری در دوره‌های بعد فراهم آورد، از سؤالاتی هستند که این پژوهش درصدد یافتن پاسخ‌هایی برای آن است.
یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که نگرش و دیدگاه سیاحان اروپایی به معماری اصفهان و پرداختن آنها به شناسایی مفاهیم و اندیشه‌های معماری در سفرنامه‌های عصر صفوی، چگونگی انتقال این مفاهیم از طریق انتشار سفرنامه‌ها را در اروپا فراهم آورد و همچنین تصاویری که برخی از سیاحان از آثار تاریخی اصفهان برداشته‌اند و تأثیری که این تصاویر در هنر و معماری غرب داشته است، زمینه‌های نفوذ و انتقال اندیشه‌های سبک معماری ایران عصر صفوی را در اروپا با خود به همراه داشت. در این پژوهش بر آن هستیم تا با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی شناخت و انتقال اندیشه‌های هنر معماری اصفهان عصر صفوی، از منظر سفرنامه‌ها بپردازیم.

کلیدواژه‌ها

اسکندربیگ منشی (1382). تاریخ عالم‌آرای عباسی. تهران: امیرکبیر.
تاورنیه، ژان باپتیست (1331). سفرنامه. بی‌جا: مطبعه برادران باقراوف.
تجویدی، اکبر (1392). «تداوم در معماری ایرانی»، از مجموعه مقالات معماری ایرانی. به اهتمام محمد عبدلی و راضیه گرکنی. تهران: جمال هنر.
حائری، عبدالهادی (1367). نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب. تهران: امیرکبیر.
دلاواله، پیترو (1348). سفرنامه. ترجمه شعاع‌الدین شفا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
سانسون (1346). سفرنامه. ترجمه تقی تفضلی. تهران: بی‌نا.
سیوری، راجر (1385). ایران عصر صفوی. ترجمه کامبیز عزیزی. تهران: نشر مرکز.
شاردن، ژان (1330). سفرنامه. ترجمه حسین عریضی. بی‌جا: چاپخانه راه نجات.
کیانی، محمدیوسف (1390). تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی. تهران: سمت.
مؤید، احسان‌الله (1392). «تأثیر معماری ایران در آثار معمار باروک اطریشی «فیشر فن ارلاخ». از مجموعه مقالات معماری ایرانی. به اهتمام محمد عبدلی و راضیه گرکنی. تهران: جمال هنر.
نیک‌بین، سارا. فربود، فریناز (1389). «بررسی مجالس نقاشی کاخ چهل‌ستون در بستر هنر صفوی». کتاب ماه هنر. شماره 150.
همایون، غلامعلی (1348). اسناد مصور اروپاییان از ایران از اوائل قرون وسطی تا اواخر قرن هیجدهم. تهران: دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــــ (1350). «نفوذ معماری ایران بر معمار معروف اطریش به نام یوهان فیشر فن ارلاخ». مجله بررسی‌های تاریخی. شماره مخصوص. صص 1-14.
ویلبر، دونالد (1348). باغ‌های ایران و کوشک‌های آن. ترجمه مهین‌دخت صبا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.