با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

2 کارشناس ارشد دانشگاه خوارزمی

3 دانشجوی دکتری دانشگاه لرستان

چکیده

بخشی از تاریخ معاصر ایران را باید در ارتباط با ایالات، مناطق و ساکنان آن بررسی کرد. ازجمله مهم­ترین آنها، منطقه طرهان یکی از کانون­های کهن زندگی سنتی و کوچ­نشینی در غرب ایران واقع در استان لرستان است. حکومت این منطقه در عصر قاجار در دست خاندان امرایی (غضنفری) قرار داشت که در عین استقلال درونی نسبی، تبعیت از حکومت مرکزی را پذیرفته بودند. فرضیۀ مقاله پیش­رو این است که طرهان به­ عنوان منطقه­ای که زیرمجموعۀ پیشکوه لرستان بود، در فضای سیاسی، اجتماعی دورۀ قاجار نقش پررنگی داشت و بعد از مشروطه تا برآمدن رضاشاه اهمیت بیشتری پیدا کرد؛ دوره­ای که حوادثی چون شورش سالارالدوله، حضور انگلیس در غرب و جنوب با هدف سلطه بر نفت، جنگ جهانی اول در آن رخ داد. هدف پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر متون کتابخانه­ای و اسنادی از آرشیو ملی، ارزیابی تاریخ منطقه طرهان و بررسی جایگاه آن در عصر حکومت قاجار و درصدد پاسخ دادن به این پرسش­هاست که منطقه طرهان در دورۀ قاجار چگونه وضعیتی برخوردار بوده و در رویدادهای این دوره، به ­ویژه در حوادث غرب کشور چه نقشی داشته است. نتیجۀ این پژوهش نشان می­دهد که موقعیت جغرافیایی منطقۀ طرهان و کارکردهای مالی و نظامی برای قاجارها، آن­را به یکی از مهم­ترین مناطق عشایرنشین کشور تبدیل کرده و باتوجه به قدرت حاکمان آن منطقه و حضور در جریانات این دوره، مورد توجه حکومت مرکزی قرار داشته است

کلیدواژه‌ها

. کتاب
آبادیان، حسین (1385). ایران از سقوط مشروطه تا کودتای سوم اسفند. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
آبراهامیان، یرواند (1388). ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد گل­محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نی.
احتشامی، منوچهر(1383). خوزستان و لرستان در عصر ناصری. با همکاری آزیتا لقایی و فاطمه معزی. تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
اشرف، احمد (1359). موانع تاریخی رشد سرمایه­داری در ایران. تهران: زمینه.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن­خان (1374). المآثر و الآثار. ج1. به کوشش ایرج افشار. تهران: اساطیر.
افشار، حسنعلی­خان (1382). سفرنامه لرستان و خوزستان. تصحیح حمیدرضا دالوند. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
امان­اللهی بهاروند، سکندر (1391).  قوم لر. تهران: آگه.
امیراحمدی، احمد (1373). خاطرات نخستین سپهبد ایران. به­کوشش غلامحسین زرگری­نژاد. تهران:، مطالعات و پژوهش­های فرهنگی.
امینی، علیرضا (1385). تحولات سیاسی- اجتماعی ایران: از قاجاریه تا رضاشاه. تهران: قومس.
ایزدپناه، حمید (1350). آثار باستانی و تاریخی لرستان. ج1. تهران: انجمن آثار ملی.
ـــــــــــ (1384). لرستان در گذرگاه زمان و تاریخ. تهران: اساطیر.
بارتولد. و. (1308). جغرافیای تاریخی ایران. حمزه سردادور. تهران: اتحادیه.
بامداد، مهدی (1371). شرح حال رجال سیاسی و نظامی ایران معاصر. ج6. تهران: زوار.
بختیاری، ابوالفتح­اوژن (1347). تاریخ بختیاری. تهران: بی­نا.
بدیعی، ربیع (1361). جغرافیای مفصل ایران. ج1. تهران: اقبال.
بهار، محمدتقی (1357). تاریخ احزاب سیاسی. ج1. تهران: امیرکبیر.
بیات، کاوه (1376). عملیات لرستان. تهران: شیرازه.
خودگو، سعادت (1386). لرستان عهد  قاجار. خرم­آباد: افلاک.
درخشانی، علی­اکبر (1386). خاطرات. به­ کوشش حبیب لاجوردی. تهران: صفحه سفید.
دولت­آبادی، یحیی (1362). حیات یحیی. ج 3 و4، تهران: عطار و فردوسی.
دولتیاری، روح­الدین (1375). لرستان سرزمین تاریخ کهن. خرم­آباد: افلاک.
راولینسون، هنری (1371). گذر از ذهاب تا خوزستان. ترجمه سکندر امان­الهی بهاروند. تهران، آگاه.
رحمانیان، داریوش (1391). ایران بین دو کودتا. تهران: سمت.
رزم­آرا، علی (1320). جغرافیای نظامی ایران: لرستان. تهران: بی­نا.
ساکی، علی­محمد (1343). جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان. مقدمه منوچهر ستوده. خرم­آباد: کتابفروشی محمدی.
سپهر، محمدتقی لسان­الملک (1377). ناسخ التواریخ: تاریخ قاجاریه. ج3. به کوشش جمشید کیانفر. تهران: اساطیر.
سپهر، مورخ­الدوله (1336). ایران در جنگ بزرگ. تهران: بانک ملی.
غضنفری، اسفندیار (1362). گلزار ادب لرستان. تهران: شاهد.
فشاهی، محمدرضا (1360). تکوین سرمایه­داری در ایران. تهران: گوتنبرگ.
فوران، جان ( 1388). مقاومت شکننده. ترجمه احمد تدین. تهران: رسا.
فیلد، هنری (1343). مردم­شناسی ایران. ترجمه عبدالله فریار. تهران: ابن سینا.
قاسمی، فرید (1375). تاریخ لرستان. خرم­­آباد: افلاک.
کاظمی، ایرج (1376). مشاهیر لر. خرم آباد: افلاک.
کاظمی، محمد و البرز، منوچهر(1356). تاریخ پنجاه ساله نیروی زمینی شاهنشاهی ایران. به اهتمام علی وزیری. تهران: نیروی زمینی شاهنشاهی.
کرونین، استفانی (1377). ارتش و حکومت پهلوی. ترجمه غلامرضا علی بابایی. تهران: خجسته.
کشاورز، اردشیر (1377). گُردکُرد: وقایع مشروطیت در غرب کشور. کرمانشاه: طاق بستان.
کیاوند، عزیز (1368). حکومت، سیاست و عشایر. تهران: عشایری.
لمبتون، آ. س. (1375). ایران عصر قاجار. ترجمه سیمین فصیحی. تهران: جاودان­خرد.
مابرلی، جیمز (1369). عملیات در ایران: جنگ جهانی اول 19_1914م. ترجمه کاوه بیات، تهران: رسا.
مستشارالدوله، صادق (1361). خاطرات: یادداشت­های تاریخی. به کوشش ایرج افشار. تهران: فردوسی.
مستوفی، عبدالله (1371). شرح زندگانی من. ج3. تهران: زوار.
مستوفی­قزوینی، حمدالله (1388). نزهة القلوب. به تصیح محمد دبیرسیاقی. قزوین: حدیث امروز.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1349). التنبیه و الاشراف. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: ترجمه و نشر کتاب.
ملکزاده، مهدی (1373). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. ج4 و 5، تهران، علمی.
میلسپو، آرتور (بی­تا). مأموریت آمریکایی­ها در ایران. ترجمه حسین ابوترابیان. تهران: پیام.
ناشناس (1370). جغرافیای لرستان: پشتکوه و پیشکوه درسال 1300. به کوشش سکندر امان­اللهی بهاروند. خرم­آباد: فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ناصرالدین­شاه، قاجار (1373). شهریار جاد­ه­ها. به­کوشش محمدرضا عباسی و پرویز بدیعی. تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
ــــــــــــ (1378). سفرنامۀ عراق عجم، و تاریخ و جغرافیای عراق، نوشته اعتمادالسلطنه، به کوشش میرهاشم محدث.، تهران: اطلاعات.
والیزادۀ­ معجزى، محمدرضا (1356). سفرهای رضاشاه کبیر به لرستان. خرم­آباد: ادارۀ کل فرهنگ و هنر.
ــــــــــــ (1380). تاریخ لرستان روزگار قاجار. مصحح حسین والیزاده معجزى و محمدوالیزاده معجزى‏. تهران: حروفیه.
ویلسن، آرنولد (1363). سفرنامه: تاریخ سیاسی و اقتصادی جنوب غرب ایران. ترجمه حسینعلی سعادت نوری، تهران: وحید.
ــــــــــــ (1382). تاریخ لرستان روزگار پهلوی. به تصحیح حسین والیزاده معجزى و محمد والیزاده معجزى، تهران: حروفیه.
یکرنگیان، حسین ( 1336). گلگون کفنان: گوشه­ای از تاریخ نظامی معاصر. تهران: علمی.
 
2. مقالات
ایزدپناه، حمید (تابستان 1355). «پیروان اهل حق در لرستان». میان رشته­ای: کاوه (مونیخ). ش 60. ص8-36.
پشتدار، علی محمد (زمستان 1376). «لرها و لرستان از دیدگاه ولادیمیر مینورسکی»، ایران شناخت. ش7. ص83-160.
روستایی، محسن (شهریور 1387). «یادگارهای ماندگار: یک سند جامعه­شناختی ایلات و طوایف لرستانی (گزارشی از منطقه طرهان)». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش 142. ص5-90.
ــــــــــــ  (پائیز و زمستان1377). «سردار اکرم نظرعلی خان­طرهانی». لرستان پژوهی، سال1. ش 3 و 4، . ص 67-113.
ــــــــــــ  (شهریور 1384). «سندی از مجلس و حکمرانی رضاقلی­خان نظام­السلطنه در لرستان». پیام بهارستان، ش51. ص16-8.
غضنفری ­امرایی، عباس (بهار و تابستان 1377). «کوهدشت و سران غضنفری»، لرستان پژوهی. سال یکم، ش 1 و 2. 140-135.
کریمی، بهمن (1347). «لرستان (پشتکوه و پیشکوه) و آثار تاریخی آن». بررسیهای تاریخی. ش14. ص96-171.
مهران، محمد (فروردین 1342). «لرستان»، ارمغان، سال 32. ش1. ص42-36.
هفته­نامه صیمره (1390). بخش  33. ش ۱۹۶. سه‌شنبه ۶ دی .
3. اسناد
آرشیو مرکز اسناد و کتابخانه ملی، ش بازیابی 1911/1/12، ش ثبت 1911/290.
ـــــــــــ ش بازیابی ندارد، شماره ثبت 1712/293.
ــــــــــــ ش بازیابی 14769/1/12، ش ثبت 6138/293.
ــــــــــــ ش بازیابی ندارد، ش ثبت 21786/296
ــــــــــــ  ش بازیابی 51007-137، ش ثبت ندارد.