با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استاد دانشگاه الزهرا

2 استادیار دانشگاه علوم انتظامی امین

3 دانشجوی دکتری دانشگاه پیام نور

چکیده

مقاله حاضر در چارچوب جنگ اول جهانی، برای نخستین بار به بررسی تحرکات و فعالیت­های سیاسی نظامی قوای مسلح مسیحی در آذربایجان و به­ویژه در ارومیه می­پردازد. و با تکیه بر معتبرترین منابع و شواهد و با روش تحلیلی توصیفی ضمن پرداختن به زمینه­ها و دلایل شکل­گیری این نیرو و اهداف آن، در تلاش است روشن سازد که تشکیلات مسیحی چه ماهیتی داشت.حامیان آنان کدام­ها بودند و با چه اهدافی به همکاری با مسیحیان می­پرداختند. این مقاله نشان می­دهد برخلاف ایده­ای که قوای مسیحی از سازماندهی قوا و اهداف مورد نظر خود داشتند، فعالیت­های آنان جزئی از دغدغه تاریخی بریتانیا درخصوص حفظ هندوستان بود. اگرچه آسوری­ها اهداف خاص خود را دنبال می­کردند اما با کشته شدن مارشیمون به­دست سمکو، برنامه­های آنها به­طور کامل دچار شکست شد. درواقع، انگلیسی­ها که با خروج روس­ها از جبهه­های جنگ درنتیجة انقلاب اکتبر تنها مانده بودند، می­بایست برای جلوگیری از پیشروی قوای ترک و آلمانی به سوی هند در شمال غرب ایران و قفقاز خطوط دفاعی تشکیل می­دادند. انگلیسی­ها دیگر کشورهای متفق را نیز درگیر برنامه­های خود کردند. کاپیتان گریسی به دنبال به­کارگیری قوای مسیحی در دفاع از مرزهای شمال غرب ایران باعث شد قوای انگلیسی خود را به قفقاز برسانند و به مقابله با پیشروی­های دشمن شتافتند. تلاش­های بریتانیا و مسیحیان برای جلوگیری از پیشروی عثمانی­ها اگرچه به پیروزی نینجامید اما با پایان یافتن جنگ، قوای عثمانی نیز بهره­ای از پیروزی­های خود نگرفتند. در این میان مسیحیان بودند که هزینة حفظ منافع انگلیس را پرداختند و برای همیشه آواره و بی خانمان شدند.

کلیدواژه‌ها

آفاناسیان، سرژ (1370). ارمنستان، آذربایجان، گرجستان. از استقلال تا استقرار رژیم شوروی1923-1917. ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی. تهران: انتشارات معین.
آقاسی، مهدی (1350). تاریخ خوی. تبریز: مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران.
الوبیله، فلورانس (1380). ایران در جنگ جهانی اول، مجموعه مقالات. به کوشش صفا اخوان. تهران: وزارت امور خارجه.
ب. نیکیتین (1536). خاطرات و سفرنامه مسیو نیکیتین. علی محمد فره­وشی. تهران: انتشارات کانون معرفت.
ابیات، کاوه (1380). طوفان بر فراز ماورای قفقاز. تهران: مرکز اسناد و دیپلماسی.
تمدن، محمد (1350). اوضاع ارومیه در جنگ اول یا تاریخ رضائیه. ارومیه: موسسة مطبوعاتی تمدن.
توفیق، رحمت­الله (1389). تاریخچه ارومیه، یادداشت­هایی از سال­های جنگ اول جهانی و آشوب بعد از آن. پردیس دانش.
ریاحی، محمدامین (1378). تاریخ خوی. تهران: طرح نو.
زیرینسکی، مایکل (1380). ایران در جنگ جهانی اول، مجموعه مقالات. به کوشش صفا اخوان. تهران: وزارت امور خارجه.
دنسترویل، ل. سی. (1361). خاطرات ژنرال دنسترویل سرکوبگر جنگل. ترجمه ح. انصاری. تهران: کتاب فرزان.
طهماسبی، امیر (1388). عبدالله خان، یادداشت­هایی از آشوب­های عشایری و سیاسی آذربایجان. تهران: شیرازه.
سویتو چفسکی، تادیوش (1381). آذربایجان روسیه، شکل­گیری هویت ملی در یک جامعه مسلمان. ترجمه کاظم فیروزمند. تهران: نشر شادگان.
صباحی، هوشنگ (1379). سیاست انگلیس و پادشاهی رضاشاه. پروانه ستاری. تهران: نشر گفتار.
فرمانفرمائیان (1384). جنگ انگلیس و عثمانی در بین النهرین و عواقب آن در ایران. به کوشش منصوره اتحادیه و بهمن فرمان. تهران: کتاب سیامک.
کاویانپور، احمد (1344). تاریخ رضائیه. تهران: موسسة انتشارات آسیا.
کسروی، احمد ( 1388). تاریخ هیجده ساله آذربایجان. تهران: انتشارات کوشش.
گل نظریان، ماگدالینا (1380). ایران در جنگ جهانی اول. مجموعه مقالات به کوشش صفا اخوان. تهران: وزارت امور خارجه.
مابرلی، جیمز (1369). مأموریت در ایران (جنگ جهانی اول 1920-1914). کاوه بیات. تهران: انتشارات رسا.
معتمدالوزرا، رحمت­الله خان (1389). ارومیه در محاربة عالم سوز، از مقدمة نصارا تا بلوای اسماعیل آقا 1298-1300. به کوشش کاوه بیات. تهران: شیرازه.
معزالدوله محمدصادق میرزا (1380). نامه­های ارومیه، اسناد و مکاتبات معزالدوله محمد صادق میرزا از حکومت ارومیه، شوال 1333 تا ربیع الاول 1334 هجری قمری. به کوشش کاوه بیات. تهران: فرزان.
C. Winegard. Liotenant, Timothy (2005). dunsterforce: “A Case Study of Coalition Warfare in The Middle East,1918-1919”. The Canadian Army journal 83. Fall.
Kazemzade. Firuz (1951). struggle for Transcaucasia (1917-1921). NewYork: Philosophical Library.
2. مقاله
آبادیان، حسین؛ خسروزاده، سیروان (پاییز و زمستان 1392)، دنسترفورس: نخستین مداخله نظامی بریتانیا در قفقاز،(24 بهمن 1296- 23شهریور1297 ه.ش) پژوهش های علوم تاریخی، دورة 5، شمارة 2.
 
3. اسناد منتشر نشده
اسناد وزارت خارجه، سال1336هجری قمری، کارتن42، پرونده 26 سند شماره 29 .
ــــــــــــــــ ، 1336، کارتن42، پرونده 26 سند شماره 41.
ــــــــــــــــ ، 1336، کارتن42، پرونده 26، سند شماره23 .
ــــــــــــــ ، سند شماره 17.
ــــــــــــــ ، سند شماره 33.
 
 
4. منابع کُردی
هاوارط محمد ره سوڵ،(2005) سمکۆ و بزووتنه وه ی نه ته وایه تی کورد، حکوومه تی هه ریمی کوردستان، وه زاره تی ڕۆشنبیری، سلئمانی.
هه ورامی، ئه فراسیاو،(2006) کورد له ئه رشیوی رووسیا و سۆڤییه تدا، جاپخانه ی وه زاره تی په روه رده.