با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

گروه تاریخ دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

10.30473/lhst.2024.68063.2842

چکیده

نام خلیج فارس از دیرباز همیشه با تجارت گره خورده و به عنوان یکی از آبراهه­های مهم نقش حیاتی در تبادل کالا بین شرق و غرب ایفا نموده که در منابع دوران گذشته به آن اشاره شده است. در آستانه‌ی انقلاب مشروطه و با گسترش روزنامه­ها، منابع مکتوب جدیدی به این حوزه پرداختند. روزنامه‌ی مظفری که یکی از مهم­ترین روزنامه­های جنوب ایران بود، تعدادی از مقالات خود را به این حوزه اختصاص داد. این مقاله به دنبال یافتن پاسخی به این پرسش است که رویکرد این روزنامه به مقوله‌ی تجار و تجارت چه بود و می­کوشد به شیوه‌ی توصیفی-تحلیلی و با رویکرد انتقادی این موضوع را مورد بررسی قرار دهد. یافته‌ها نشان داد که از دید روزنامه مظفری تجارت ایران در خلیج فارس در این دوره رو به افول نهاد که یکی از عوامل اصلی آن دخالت‌ها و امتیازات بریتانیا بود که در عمل تجارت آزاد در منطقه را محدود کرد و جایی برای رقابت باقی نگذاشت. این روزنامه تجارت را تنها مبادله‌ی کالا نمی­دانست، بلکه آن را فرآیند پیچیده­ای تصور می‌کرد  که تبادل کالا بخشی از آن بود. آنچه در این میان مغفول مانده روند تولید کالا است که بخشی جدانشدنی از آن تلقی می­گردد. بخشی که به باور روزنامه در امر تجارت خارجی ایران چندان به آن بها داده نشده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

منابع اشرف، احمد (1359)، موانع تاریخی رشد سرمایه داری در ایران، تهران، زمینه. اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (1377)، روزنامه خاطرات، مقدمه ایرج افشار، تهران، امیرکبیر. آدمیت، فریدون/ ناطق، هما(1356)، افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار، تهران، نشر آگاه. پولاک، یاکوب ادوارد (1361)، سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، انتشارات خوارزمی. تامیسون، سی، تام (1386)، تجار کوچک در ایران، ترجمه علی طرفداری، بررسی نوین تاریخی، سال‌دوم، شماره3، بهار (122-106). تاورینه، ژان باتیست(بی‌تا)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه ابوالقاسم ابوتراب نوری، بی‌جا، کتابفروشی سنایی و تایید اصفهانی. دشتی، رضا(1380)، تاریخ اقتصادی-اجتماعی بوشهر در دوره قاجاریه با تکیه بر نقش تجار و تجارت، تهران، پازینه. دهقان نیری، لقمان(1370)، تجارت خارجی ایران در آستانه جنگ جهانی اول، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره دوم، سال‌دوم، (100-88). روزنامه حبل‌المتین، مویدالاسلام، کلکته، 1345-1311ق روزنامه مظفری1323-1322، سال چهارم رومی، سیروس(1382)، تاریخ مطبوعات فارس:قاجاریه، شیراز، بنیاد فارس شناسی. رومی، سیروس(1387)، شناسنامه مطبوعات فارس از آغاز تا امروز، شیراز، انتشارات نوید شیراز. زرگری نژاد، غلامحسین(1386)، سیاستنامه های قاجاری، تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی. سدیدالسلطنه، محمدعلی(1371)، سرزمین های شمالی پیرامون خلیج فارس و دریای عمان در صد سال پیش، تصحیح احمد اقتداری، تهران، جهان معاصر. سدیدالسلطنه، محمدعلی (1342)، اعلام الناس فی احوال بندر عباس: بندرعباس و خلیج فارس، تصحیح احمد اقتداری، تهران، ابن سینا. سدیدالسلطنه، محمدعلی (1362)، سفرنامه سدید: التدقیق فی سیر الطریق، تصحیح احمد اقتداری، تهران، بهنشر. سعادت کازرونی، محمدحسین (1390)، تاریخ بوشهر، مصحح عبدالرسول خیراندیش/ عمادالدین شیخ الحکمایی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب. سعیدی، حبیب‌الله (1389)، گمرک بوشهر و نقش آن در تجارت خلیج-فارس در دوره قاجار، بوشهر، انتشارات دانشگاه خلیج‌فارس. سیف، احمد(1373)، اقتصاد ایران در قرن نوزدهم، تهران، نشرچشمه. عیسوی چارلز (1362)، تاریخ اقتصادی ایران:1332-1215هـ.ق، ترجمه یعقوب آژند، تهران، گستره. فسایی، حاج میرزاحسن (1382)، فارسنامه ناصری، تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران، امیرکبیر. فوران، جان (1377)، مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال 1500 میلادی مطابق با 879 شمسی تا انقلاب، ترجمه احمد تدین، تهران، رشا. فلور، ویلم/ یاحسینی، سیدقاسم(1389)، بوشهر دروازه تجاری ایران در خلیج‌فارس، بوشهر، شروع. قاسمی، سید فرید (1386)، المنطبعه فی الفارس، شیراز، بنیاد فارس‌شناسی قاسمی، سید فرید (1389)، مطبوعات ایرانی، تهران، نشرعلم. قاسمی، فرید (1383)، اولین‌های مطبوعات ایران، تهران، نشرآبی. کازرونی، احمد حسینی (1384)، سید محمدرضا تاجر کازرونی و خدمات او به بوشهر و نهضت جنوب، تهران، نشر کازرونیه. محمدی، مجتبی/ حق‌پرست، گالیا (1398)، توصیف بندربوشهر و خلیج‌فارس در جریده مظفری (1322-1319ه.ق) مطالعات خلیج‌فارس، شماره19، صص48-40. مشایخی، عبدالکریم(1381)، بوشهر در انقلاب مشروطیت، تهران، انتشارات معاصر پژوهان و بنیاد ایران‌شناسی بوشهر. ناطق، هما (1373)، بازرگانان در داد و ستدهای بانک شاهی و رژی تنباکو، تهران، توس. هاشمی، صدر(1363)، تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان، نشرکمال. یاحسینی، قاسم (1393)، روزنامه مظفری بوشهرف وضعیت زنان پیش از مشروطه، تهران، شیرازه. Willem Floor(2011),Bandar Abbas:The Natural Trade Geteway of Southeast Iran,Mage publisher,Washington DC.