پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران

با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

صفحه اصلی

مرور

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

اطلاعات نشریه

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

راهنمای نویسندگان

هزینه های پردازش مقاله

ارسال مقاله

داوران

تماس با ما

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

¹ استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

² دانشیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، دانشگاه معارف، قم، ایران.

10.30473/lhst.2024.66362.2798

چکیده

چکیده
بررسی عوامل تأثیرگذار در تمدن اسلامی از موضوعات حائز اهمیت است. در شکوفایی تمدن اسلامی مردم شهرهای مختلف از جمله قم به عنوان یکی از شهرهای مهم مذهبی شیعه تأثیرگذار بوده‌اند. این نوشتار با بهره‌گیری از رویکرد توصیفی_تحلیلی در صدد پاسخ به این سؤال است که قم از قرن دوم تا چهارم (ه.ق) چه تأثیراتی بر تمدن اسلامی داشته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، مردم قم اعم از بومیان محلی و اشعریان شیعی عرب با استفاده از نیروی انسانیِ کارآمد و برنامه‌ای منسجم در مدت‌زمان کوتاهی توانستند با خودکفایی در بخش‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، تجاری، صنعتی، کشاورزی، دامداری، قضایی، نظامی، علمی، معماری و هنر، صادرات کالاهای مرغوب و باکیفیت به بلاد اسلامی، تأمین نیروی کارآمد سیاسی برای دیگر شهرها، اعزام تجار و بازرگانان به شهرهای مختلف اسلامی، تأمین امنیت راه‌های مواصلاتی و ابداع و انتقال سبک هنر و معماری به دیگر شهرهای اسلامی بر تمدن اسلامی تأثیرگذار باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

تاریخ های محلی ایران

مراجع

منابع ابن اثیر، على بن ابى الکرم (1965م). الکامل فی التاریخ. بیروت، دار صادر. ‏ابن بابویه قمی، شیخ صدوق (1378). عیون أخبار الرضا علیه‌السلام. چاپ اول، تهران: ‏نشر جهان. ابن تغرى بردى، یوسف (1392/1972). النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ط الاولی، قاهره: الموسسة المصریة العامة. ابن حوقل، محمد (1398م). صورة الأرض. ط الثانی، بیروت: دار الصادر. ابن خردادبه، عبید الله (1992م). المسالک و الممالک. ط الاولی، بیروت: دار صادر. ابن رسته، احمد (1892م). الأعلاق النفیسة و یلیه کتاب البلدان. ط الاولی، بیروت: دار صادر. ابن عبد ربه، احمد بن محمد (1407/1986). عقد الفرید. بیروت: دارالکتب العلمیه. ابن عباد، صاحب (بی‌تا). رسائل، مصحح، شوقی، ضیف؛ عزام، عبدالوهاب، قاهره: دار الفکر العربی. ابن‌ کثیر، اسماعیل (1407/1986). البدایة و النهایة، بیروت: دارالفکر. ابن فقیه، احمد بن محمد (1416/1995). البلدان. تحقیق یوسف الهادی، ط الاولی، بیروت: عالم الکتب. آدام متز(1393). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری. ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، چاپ پنجم، تهران: امیر کبیر. ادریسى، محمد بن محمد (1409/1988). نزهة المشتاق فی إختراق الآفاق، چاپ ‌اول، بیروت: عالم الکتب. اریک، شرودر (1387). در شاهکارهای هنر ایران. ترجمه پرویز خانلری، چاپ ششم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. اعتماد السلطنة، محمدحسن (1367). مرآة ‌البلدان، تهران: دانشگاه تهران. اصطخرى، ابراهیم بن محمد (2004م) المسالک و الممالک. تحقیق محمد جابر عبدالعال حینی، ط الاولی، قاهره: الهیئة العامة لقصور الثقافة، قاهره. اصفهانی، عبدالله بن محمد (1412/1991). طبقات المحدثین باصبهان و الواردین علیها»، ط الثانیة، بیروت: موسسة الرسالة. آقا بابایی، رضا (1384). آثار تاریخی و فرهنگی قم. چاپ اول، قم: زائر. امین، محسن (1403/1982). اعیان الشیعه. تحقیق حسن امین، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات. برتولد اشپولر، (1386). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. ترجمه: جواد فلاطوری، چاپ هفتم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. مستوفى قزوینى، حمد الله (1364). تاریخ گزیده. تحقیق عبدالحسین نوایى، چاپ سوم، تهران: امیر کبیر. بنایی، علی (1390). شناختنامه قم، چاپ اول، قم: نور مطاف. پاک، محمد رضا (1382). قم دو قرن نخست هجری. تاریخ اسلام، شماره 14، تابستان 1382، ص17 تا 48. --- (1384). فرهنگ و تمدن اسلامی در قم (قرن سوم). چاپ اول، قم: زائر. توحیدی، علی بن محمد (1412/1991). أخلاق الوزیرین = مثالب الوزیرین = أخلاق الصاحب بن عباد وابن العمید. تحقیق محمد بن تاویت الطنجی، بیروت: دارصادر. ثعالبی نیسابوری، ابومنصور (1403/1982). یتیمة الدهر فی محاسن اهل العصر. تحقیق مفید محمد قمحیه، ط‌الاولی، بیروت: دارالکتب العلمیه. حسینی قمی، صفی‌الدین (بی‌تا). خلاصة البلدان، به کوشش حسین مدرسی طباطبایی قمی، قم: چاپ حکمت. حدود العالم من المشرق الى المغرب (1423/2002). تحقیق یوسف الهادی، ط الاولی، قاهره: دارالثقافیه للنشر. حموى، یاقوت بن عبد الله (1995م). معجم البلدان. ط الثانی، بیروت: دار صادر. حمیری، ابن عبدالمنعم (1984م). الروض المعطار فی خبر الاقطار. تحقیق عباس احسان، ط الثانی، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون. خزرجی، ابودلف (1354). سفر نامه ابو دلف در ایران. تحقیق ولایمیر مینورسکی، ترجمه سید ابوالفضل طباطبایی، تهران: انتشارات زوار. رازی قزوینی، عبد الجلیل (1331). النقض (بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضایح الروافض). تعلیق و تصحیح: سید جلال الدین حسینی ارموی، بی‌جا: بی‌نا. رافعی قزوینی، عبد الکریم (1408/1987). التدوین فی اخبار قزوین، تحقیق: عطاء الله عطاردی قوچانی، چاپ اول، بیروت: دارالکتب العلمیه. سبکی، عبد الوهاب بن تقی الدین (1413/1992). طبقات الشافعیة الکبرى. محقق محمود محمد الطناحی، ط‌الثانیة، بی‌جا: هجر للطباعة والنشر والتوزیع. طبری، محمد بن جریر (1387). تاریخ الأمم و الملوک. تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، ط‌الثانیة، بیروت: دارالتراث. طبسی، محمد جواد (1384). قم عاصمة الحضارة الشیعه. ط‌الاولی، قم: زائر. طوسی، محمد بن حسن (1373). رجال الطوسی. تحقیق جواد قیومی اصفهانی، چاپ سوم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی. ---- (1411/1990). کتاب الغیبة.‏ چاپ اول، قم: دارالمعارف الإسلامیة. ---- (1417/1996). الفهرست. تحقیق شیخ جواد قیومی، بی‌جا: بی‌نا. فقیهی، علی‌اصغر (1366). آل‌بویه و اوضاع زمان ایشان با نموداری از زندگی مردم آن عصر. چاپ سوم، بی‌جا: چاپخانه دیبا. ---- (1386). تاریخ جامع قم (تاریخ‌مذهبی‌قم). چاپ سوم، قم: زائر. فیض قمی، محمدرضا (1329). گنجینه آثار قم. چاپ اول، قم: چاپخانه مهر استوار. قزوینى، زکریا بن محمد (1998م). آثار البلاد و اخبار العباد. چاپ اول، بیروت: دار صادر. قمی، حسن بن محمد (1385). تاریخ قم مرعشی. مصحح محمد رضا انصاری، چاپ اول، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی. قمی، حسن بن محمد (1385). تاریخ قم، دار التحقیق آستانه مقدسه، چاپ اول، قم: زائر. قمی، عباس (1380). الأنوار البهیة. ترجمه محمد محمدى اشتهاردى، چاپ سوم، قم: ناصر. کاتب بغدادى، قدامه بن جعفر (1981م). الخراج و صناعة الکتابة. تحقیق محمد حسین زبیدی، ط‌الاولی، بغداد: دارالرشید للنشر. کشى، محمد بن عمر (1404/1983). اختیار معرفة الرجال. چاپ ‌اول، قم: موسسة آل‌البیت لإحیاء التراث. گرانتوفسکی، ادوین آرویدوویچ (بی‌تا). تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، مترجم، کیخسرو کشاورزی، تهران: پویش. گوشه‌ای از تاریخچه شهر قم (1379). میراث شهاب، شماره 21، پاییز 1379، ص 78-86. لسترینج، گاى (1413/1992). بلدان الخلافة الشرقیة. ط‌ الاولی، قم: شریف‌الرضی. مجاهدی، محمدعلى (1386). کاروان شعر عاشورایى. چاپ اول، قم: زمزم. مجلسی، محمدباقر (1403/1982). بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. ط الثانیة، بیروت: دارإحیاءالتراث العربی. محمدی اشتهاردی، محمد (1384). حضرت معصومه(س) فاطمه دوم، چ‌دوم، قم: نشر اخلاق. مدرسى طباطبائى، حسین (1364). قم نامه (جغرافیای شهرها). چاپ اول، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی. مسکویه رازی، ابو علی (1379). تجارب الأمم. تحقیق ابوالقاسم امامى، ط الثانیه، تهران: سروش. مصطفوى، حسن (1430/2008). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم. چاپ سوم، بیروت: دارالکتب العلمیه. معین، محمد (1386). فرهنگ معین، چاپ چهارم، تهران: انتشارات ادنا. مفید، محمدبن نعمان (1413/1992). الاختصاص، قم: الموتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید. مقدسی، محمد بن احمد (1411/1990). احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم. قاهره: مکتبة المدبولی. مکی، محمد کاظم (1383). تمدن اسلامی در عصر عباسیان. ترجمه محمد سپهری، چاپ ‌اول، تهران: انتشارات سمت. مهلبى، حسن بن احمد (2006م). الکتاب العزیزى او المسالک و الممالک. چاپ اول، دمشق: التکوین. میرعظیمی، جعفر (1389). بارگاه فاطمه معصومه تجلیگاه فاطمه زهرا. چ‌سوم، قم: میراث ماندگار. نائینی اردستانی (کجوئی قمی)، محمد علی (1381). انوار المشعشعین. تحقیق محمد رضا انصاری قمی، چ اول، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی. نجاشى، احمد بن على (1365). رجال النجاشی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. نهایة الأرب فی اخبار الفرس و العرب (1375/1955). تصحیح، دانش‌پژوه، محمدتقی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. همدانی، رشید الدین (1392). جامع التواریخ (تاریخ ایران و اسلام). تحقیق محمد روشن، میراث تهران: مکتوب. یعقوبى، احمد بن اسحاق (1422/2001). البلدان. تحقیق محمد امین ضناوی، ط الاولی، بیروت: دارالکتب العلمیة. ---- (بی‌تا). تاریخ الیعقوبى. بیروت: دار الصادر.