با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بین الملی امام خمینی، قزوین، ایران.

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه بین المللی امام خمینی،قزوین، ایران

10.30473/lhst.2023.63782.2744

چکیده

«یهودیه» نامی است که به دلیل اسکان گروه‌‌هایی از یهودیان مهاجر یا تبعیدشده در برخی شهرهای تاریخی ایران، قبل و بعد از اسلام، به این شهرها یا قسمتی از آنها اطلاق شده است. این یهودیان به سبب پیوندهای ‌‌مستحکم درونی و تلاش‌‌ برای حفظ استقلال و جدایی از اقوام دیگر، هرگز در جوامع میزبان ادغام نشدند و به شکلی هم‌بسته در قسمتی جدا ـ اما نزدیک ـ از محل استقرار مردم بومی، اقامت گزیدند و به این ترتیب هسته‌ی اولیه‌ی یهودیه‌‌ها را شکل دادند. مهم‌‌ترین و نامدارترین ‌‌آنها، یهودیه‌ی اصفهان بود. آنها قرن‌‌ها پیش از ورود اسلام، به این منطقه مهاجرت کردند و در کنار هسته‌ی اصلی اصفهان بعدی که در آن زمان به جی موسوم بود، یهودیه را بنیان گذاردند. در مقاله‌ی ‌‌حاضر تلاش شده تا با روش توصیفی ـ تحلیلی تحولات تاریخی یهودیه‌ی اصفهان و گذار آن از عصر باستان به دوره‌ی اسلامی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. بنا بر یافته‌‌های پژوهش، یهودیه‌ی اصفهان به‌رغم همه‌ی محدودیت‌‌های تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فقهی، پس از ورود اسلام به این منطقه، نه تنها اهمیت و اعتبار خود را از دست نداد، بلکه از سده‌ی چهارم به بعد به اوج توسعه و ترقی رسید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

آتالی، ژاک، (1391)، یهودیان، جهان و پول، تاریخ اقتصادی قوم یهود، ترجمه، علی اصغر سرحدی، تهران: امیرکبیر ابن اثیر، عزالدین علی، (1365)، اخبار ایران از کامل ابن اثیر، ترجمه محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران: دنیای کتاب ابن اعثم کوفی، ابومحمد احمد، (1380)، الفتوح، ترجمه محمّد ‌بن ‌احمد مستوفی ‌هروی: انتشارات علمی و فرهنگی ابن حوقل، ابوالقاسم محمد، (1366)، سفرنامه ابن حقول، ایران در صوره الارض، ج 1، ترجمه جعفر شعار، تهران: امیرکبیر ابن خردادبه، عبید الله بن عبد الله، (1371)، مسالک و ممالک، مترجم سعید خاکرند، تهران: موسسه مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل ابن رسته، احمد بن عمر، (1376)، الاعلاق النفیسه، ترجمه، حسین قره چانلو، تهران: امیرکبیر ابن فقیه، احمد بن محمد،(1349)، ترجمۀ مختصر البلدان، بخش مربوط به ا یران، ترجمه ح. مسعود، تهران: بنیاد فرهنگ ایران ابوالفداء، (1349)، تقویم البلدان، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهرن: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران استرابو، (1382)، جغرافیای استرابو (سرزمین‌‌های زیر فرمان هخامنشیان، ترجمه همایون صنعتی‌‌زاده، تهرا: بنیاد موقوفات افشار اصطخری، ابواسحق، (1397)، ممالک و مسالک، ترجمه محمد بن اسعد، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات محمود افشار اصفهانی، ابونعیم، (1377)، ذکر اخبار اصفهان، ترجمه نورالله کسایی، تهران: سروش اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، (1364)، مرآة البلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران بلاذری، احمد بن یحیی، (1376)، فتوح البلدان، ترجمه محمد توکل، تهران: نشرنقره بنیامین تطیلی، رابی، (1393)، سفرنامه، مندرج در سه سفرنامه، ترجمه وتحقیق حسن جوادی و ویلم فلور، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار جابری انصاری، میرزاحسن خان، (1321)، تاریخ اصفهان و ری، اصفهان: عمادزاده جیهانی، ابوالقاسم بن احمد، (1368)، اشکال عالم، ترجمه علی بن عبدالسلام کاتب، با مقدمه و تعلیقات فیروز منصوری، مشهد: به نشر دینوری، احمد بن داوود، (1364)، اخبار الطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی ذیلابی، نگار، (1390)، «تمرکز جمعیتی یهودیان در شهرهای ایران؛ از عصر سلجوقی تا حمله مغول»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، سال اول، شماره اول زرین‌کوب، عبدالحسین، (1395)، کارنامه اسلام، تهران: امیرکبیر سى‌دنت، دانیل، (1358)، جزیه در اسلام، ترجمۀ دکتر محمد على موحد، تهران: خوارزمی شجاعی اصفهانی، علی، (1393)، «مکان‌‌یابی شهرهای جی و یهودیه در رستاق جی و جابجایی مرکز قدرت تا برآمدن سلجوقیان»، پژوهش‌‌های ایرانشناسی، سال 4، شماره 1 شفقی، سیروس، (1381)، جغرافیای اصفهان، اصفهان: دانشگاه اصفهان، چاپ دوم شهرستان‌‌های ایران‌‌شهر، (1388)، به کوشش تورج دریایی، ترجمه شهرام جلیلیان، تهران: توس شیرانی، اکبر، (1381)، «یهودیان اصفهان»، افق بینا، شماره 21 طبری، محمد بن جریر، (1352)، تاریخ الرسل و الملوک (تاریخ طبری)، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر، نشر الکترونیک، ۱۳۹۲ قزوینی، زکریا بن محمد، (1373)، آثارالبلاد و اخبارالعباد، ترجمه جهانگیرمیرزا قاجار، به کوشش میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر کریستن سن، آرتور امانوئل،(1369)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب لسترنج، گای، (1377)، جغرافای تاریخی سرزمین‌‌های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران: علمی و فرهنگی لوی، حبیب، (1339)، تاریخ یهود ایران، جلد 3، تهران: کتابفروشی بروخیم مافروخی اصفهانی، مفضل بن سعد، (1385)، محاسن اصفهان، ترجمه حسین بن محمد آوری، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، اصفهان: مرکز اصفهان‌‌شناسی و خانه ملل مسکویه رازی، ابوعلی احمد بن محمد، (1366)، تجارب الامم، تصحیح ابوالقاسم امامی، تهران: سروش مقدسی، شمس‌‌الدین ابی عبد‌‌الله، (1906)، احسن التقاسیم و معرفه الاقالیم، بیروت: دار صادر هنرفر، لطف الله، (1346)، اصفهان، تهران: انتشارات کتابخانه ابن سینا یاقوت حموی، شهاب‌‌الدین، (1397ه-1977م)، معجم‌‌البلدان، بیروت: دارصادر یاوری، نگین، (1380)، «تأثیر متقابل اسلام و یهودیت» در: فرزندان استر به کوشش هومن سرشار، ترجمه مهرناز نصریه، تهران: نشرکارنگ Rios, M., & Adiv, N. (2010). Geographies of Diaspora: A Review. [S.L]. Davis, CA: UC Davis Center for Regional Change Virinder S. Karla, Riminder Kaur & Hohn Hutnyk. (2005). Diaspora & Hybridity. London: Sage Publication Ltd