با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ
pajoheshi
پارس، کانون اصلی پایداری و پشتوانة تداوم اندیشة سیاسی ایران‌شهری در دورة اسلامی

محمودرضا کوه کن

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 11-24

چکیده
  با فروپاشی شاهنشاهی ساسانی، بسیاری از مبانی نظری اندیشة سیاسی ایران‌‌شهری با چالش جدی مواجه شد. نظام فکری اعراب مهاجم به هیچ‌روی با سنت‌های سیاسی و آداب ملک‌داری ساسانیان سازگاری نداشت. پیشینة قومی و قبیله‌ای و اینک آموزه‌های اسلامی، فرهنگ سیاسی اعراب را از خصایصی برخوردار می‌کرد که آنان را از پذیرش مفاهیم سیاسی ایرانیان دور ...  بیشتر

pajoheshi
کانون های زردشتی فارس و سرانجام آنها در آغاز سدة پنجم هجری

حمیدرضا دالوند

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 25-46

چکیده
  فارس هم به سبب پیشینه آن وهم به عنوان خاستگاه ساسانیان مهم‌ترین بخش از سرزمین ایران بود که سده‌ها پس از فروپاشی پادشاهی ساسانی رهبری جامعه زردشتیان ایران را در دست داشت. شواهد تاریخی و اسناد و مدارک درون جامعة زردشتی نشان می‌دهند که تا اوایل سده پنجم هجری، کانون‌های زردشتی فارس از رونق و شکوه لازم برخوردار بودند و حکومت اسلامی نیز ...  بیشتر

pajoheshi
بررسی ریشه‏ های شکل‏ گیری روایتی عامیانه دربارة کشف مرقد شاه‏چراغ در شیراز

محمد مرادی

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 47-62

چکیده
  مرقد احمد بن موسی ‏الکاظم (ع) مشهور به شاه‏چراغ، در سده‏های اخیر یکی از مراکز و عوامل اصلی تحول‏های فرهنگی در شیراز بوده و به دلیل قرار داشتن در بافت قدیمی شهر، در ادبیات مجاورانِ این مرقد نیز حضور و نمودی چشمگیر داشته است. یکی از داستان‏های مشهور در تاریخ عامة شیراز، روایتی است که زمان کشف و ساخته شدن مرقد این امامزاده را به ...  بیشتر

pajoheshi
زمینه‌ها و عوامل مؤثر بر منازعات شیعیان و سنیان بغداد در عصر حاکمیت آل‌بویه

زهرا جهان؛ علی ناظمیان فرد

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 63-78

چکیده
  بغداد، دارالخلافة عباسیان که شماری از فرقه‌ها و نحله‌ها را در خود جای داده بود، در سدة چهارم هجری که آل‌بویه بر آن سلطه یافت، صحنه نزاع و کشمکش میان شیعیان و سنیان گردید. این مجادلات، از عرصه‌ها و مراکز فرهنگی آغاز و به‌ تدریج، به صحنه‌های اجتماعی کشیده شد و آرامش مدنی را بر هم زد. درست است که بیشتر فرقه‌های اسلامی در طول تاریخ با ...  بیشتر

pajoheshi
تأثیر تجاری شدن کشاورزی بر نظام مالکیّت زمین‌ در دورۀ قاجار (مطالعۀ موردی: مازندران)

زهرا نادی؛ محسن بهشتی سرشت؛ ذکرالله محمدی؛ باقرعلی عادلفر

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 79-92

چکیده
  رشد سرمایه­داری در ایران و وابستگی به بازار جهانی در قرن نوزدهم سبب شد تا حوزه­های مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور در این دوره تا حدودی متأثر از تحولات غرب و نظام جهانی باشد. این وابستگی بخش کشاورزی را نیز دستخوش تغییر کرد و به رشد کشاورزی تجاری منجر شد. در این پژوهش تلاش شده تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر نظریۀ توسعۀ وابسته ...  بیشتر

pajoheshi
بلوچستان و نقش آن در تحولات سیاسی اواخر دورة صفوی و پیامدهای آن

کورش صالحی؛ زینب بلوچی‌نژاد

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 93-108

چکیده
  صفویان تا روزگار شاه‌عباس اول نظارت مناسبی بر اوضاع ایالات دور دست مانند مکران (بلوچستان) نداشتند؛ از این رو آنان بعد از تسلط بر این نواحی، با واگذار کردن ادارة بخشی از بلوچستان به والی کرمان و قسمت دیگری از آن به ملوک سیستان، به صورت نیابتی به حکومت با واسطه در این مناطق پرداختند. تأثیرات منفی این روند که به طور نسبی بر نظارت غیرمستقیم ...  بیشتر

pajoheshi
هویت ایرانی در ایلات خمسه با تکیه بر ایل عرب

مجتبی اشرف؛ اسکندر کیانی شاوندی

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 109-122

چکیده
  جامعة ایرانی، در مدت زمان طولانی، از مجموعه‌ای از ایلات در کنار جوامع یکجانشین و شهرنشین تشکیل شده بود که هر چند قدرت در دست ایلات بود ولی فرهنگ و تمدن ایرانی به عنوان فرهنگ غالب و مستمر در جریان بود. اعراب فارس در شمار یکی از ایلات اتحادیة ایلات خمسه بودند که در تحولات قدرت در جنوب ایران، به‌ویژه از دورة قاجار به بعد، نقش داشتند. تداوم ...  بیشتر

pajoheshi
جغرافیای تاریخی نصرت‌آباد (با تکیه برموقعیت اقتصادی، سیاسی و نظامی)

ناهید براهوئی؛ عباس اویسی

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 123-134

چکیده
  نصرت‌آباد در حال حاضر یکی از بخش­های شهرستان زاهدان به شمار می آید. مرکز این بخش نیز با عنوان شهر نصرت‌آباد در حدود صد کیلومتری شمال غرب زاهدان بر سر راه بم قرار دارد. در آثار مورخان و جغرافی­دانان قدیم از این شهر با عناوین مختلفی نظیر: اسبیذ، اسپه، اسفی، سپه و سنیج نام برده شده است. موقعیت جغرافیایی نصرت‌آباد به عنوان تنها آبادی ...  بیشتر

pajoheshi
تأملی بر شورش منطقة طرهان در سال 1306ش. (شورش علی‌محمدخان غضنفری)

مسعود آدینه وند؛ حسن زندیه

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 135-152

چکیده
  در سال 1306ش. در منطقه طرهان لرستان، شورشی برضد قوای رضاشاه به وقوع پیوست و سرتیپ شاه­بختی فرمانده لشکر غرب، به محاصرة بومیان آنجا درآمد. این رویداد که آخرین شورش ایلی لرستان بر ضد قوای دولتی بود، به رهبری علی‌محمد ‌خان غضنفری (امیراعظم) فرزند نظرعلی­خان، رخ داد. تلاش برای تأسیس دولت مطلقه، رفتار خشونت­آمیز فرماندهان ارتش در اجرای ...  بیشتر

pajoheshi
تحلیلی پیرامون رویکرد اقتصادی زنان حاکمة قراختایی کرمان

جمشید روستا؛ سحر پورمهدی‌زاده

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 153-172

چکیده
  با تأملی در تاریخ حکومت محلی قراختائیان کرمان (708-619ق) می­توان دریافت که همزمان با حاکمیت این سلسله، برخی از بانوان قراختائی، با کاردانی و لیاقت، وارد عرصه­های سیاسی شده و حتی می‌توانند بر تخت حکومت قراختائیان کرمان، تکیه بزنند. به رغم نقش بسیار تأثیرگذار این زنان حاکمه در رونق سیاسی، اجتماعی و به ویژه اقتصادی بخشی از سرزمین ایران ...  بیشتر

pajoheshi
نقش قومس در دولت اسماعیلیة نزاری ایران

سید محمد سید یزدی؛ سید رسول موسوی حاجی؛ جواد نیستانی؛ سید مهدی موسوی کوهپر؛ فاطمه جان احمدی

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 173-188

چکیده
  ایالت قومس، پس از رودبار الموت و قهستان، سومین ناحیه­ای بود که پایگاه‌های نزاریان به صورت گسترده در آن ایجاد شد. استراتژی اسماعیلیان برای تسلط بر یک ناحیه، تصرف قلعه­های آن ناحیه و پایگاه قرار دادن آن قلعه‌ها برای تصرف کل ناحیه بود. در راستای این استراتژی، نزاریان، به رهبری حسن صباح، در 489ق با بهره‌گیری از اختلافات داخلی میان ...  بیشتر

pajoheshi
اهمیت و ارزش بقعة شیخ صفی‌الدین اردبیلی در معماری‌ ‌و هنرهای اسلامی(۶۵۰-۷۳۵ق)

حسن مجربی؛ علی غلامی فیروزجائی

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 189-204

چکیده
  بقعة شیخ صفی‌الدین از نظر معماری و هنرهای اسلامی دارای اهمیت و ارزش خاصی است. این بقعه از آثار قرن هفتم هجری بوده و به‌تدریج توسعه و گسترش یافته و به وضع فعلی درآمده است. بنای مذکور، ابتدا خانقاه و محل سکونت شیخ و کانون صوفیان و مریدان او بود. اما پس از او، شیخ صدرالدین آن را به صورت بقعه درآورد. این پژوهش در صدد پاسخ‌گویی به این پرسش ...  بیشتر

pajoheshi
تحولات تاریخ‌نگاری محلی ایران در دورة سلجوقی

اسماعیل طوری؛ مقصودعلی صادقی گندمانی

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 205-228

چکیده
  تاریخ­نگاری محلی در ایران، از قرن پنجم هجری و با شروع حکومت سلجوقیان (431ق)؛ وارد دورۀ جدیدی می­شود. بررسی آثار به‌جا مانده از تاریخ­نگاری محلی ایران در دورۀ سلجوقی با تکیه بر سؤال اصلی پژوهش مبنی بر ماهیت تحولات تاریخ­نگاری محلی ایران در این عصر، نشان­دهندۀ ظهور تغییراتی در پایگاه طبقاتی مورخان، روش­های نگارش آثار، موضوعات ...  بیشتر

pajoheshi
بررسی شاخصه‌های‌ نوین تاریخ نگاری محلی در آثار اعتمادالسلطنه

قباد منصوربخت؛ رضا عبادی جامخانه؛ رضا شعبانی

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 229-252

چکیده
  تاریخ‌نگاری محلی، بازنمایی گذشته در مقیاس محلی و منطقه‏ای است. ویژگی پژوهش‏های این‌گونه، محدودیت به لحاظ موضوعی، زمانی و مکانی است و این امر زمینه جزئی‏نگری و پرداختن به تاریخ اجتماعی / تاریخ فرودستان را فراهم می‏آورد. امروزه محققان پیشینة این نوع تاریخ‌نگاری در ایران را حتی به تک‌نگاری‏های دورة جهانگشایی اعراب مسلمان ...  بیشتر

pajoheshi
بررسی تاریخی فعالیت اقتصادی زنانِ ایران در دورة قاجار

یگانه موسوی جهرمی؛ ارغوان فرزین معتمد؛ نرگس خاکی

دوره 6، شماره دوم - پیاپی 12 - بهار و تابستان 97 ، فروردین 1397، صفحه 253-259

چکیده
  مطالعة اهمیت و نقش مشارکت زنان در مناطق اقتصادی ایران که به تعیین هدف و سیاست‌گذاری در امور زنان منجر می‌شود، از جمله مهم‌ترین مسائل کشور است. بنابراین، در پژوهش حاضر، محققان، در چارچوب یک تحقیق تاریخی، درصددند توضیحی دقیق و کامل دربارة وضعیت اقتصادی زنان در دورة قاجار، به عنوان یک دورة تاریخی، که در آن حضور زنان در جامعه به دلیل ...  بیشتر