با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

استادیار تاریخ ایران دورة اسلامی، دانشگاه پیام نور اصفهان

چکیده

با فروپاشی شاهنشاهی ساسانی، بسیاری از مبانی نظری اندیشة سیاسی ایران‌‌شهری با چالش جدی مواجه شد. نظام فکری اعراب مهاجم به هیچ‌روی با سنت‌های سیاسی و آداب ملک‌داری ساسانیان سازگاری نداشت. پیشینة قومی و قبیله‌ای و اینک آموزه‌های اسلامی، فرهنگ سیاسی اعراب را از خصایصی برخوردار می‌کرد که آنان را از پذیرش مفاهیم سیاسی ایرانیان دور می‌ساخت. اما فتح ایران به دست اعراب و از میان رفتن وحدت سیاسی و سازمان دولتی ساسانیان به معنی نابود شدن اندیشة قوام‌یافته و منسجم ایرانیان در حوزة سیاست و ملک‌داری نبود؛ بلکه این نظام فکری از طریق مبادی فرهنگی و با تلاش بخش‌‌های مختلف مردم در جریان بود. در این میان ایالت پارس به جهت نقشی که در تبیین و بازتولید مفاهیم و مبانی نظری اندیشة سیاسی ایران‌شهری ایفا نمود، اهمیتی بسزا دارد و این به دلیل موقعیتی بود که سرزمین مذکور در تاریخ و خاطرة جمعی ایرانیان داشت. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند که ماندگاری آیین زرتشت، روحانیت زرتشتی، اشراف و خاندان‌های بزرگ پارسی در این بخش از ایران‌زمین، موقعیت ممتازی را برای پویایی و بازآفرینی اندیشة ایرانی بدان بخشید. روش پژوهش در این تحقیق به صورت توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای است.
 
 

کلیدواژه‌ها

 
 اوستا (1387). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. چاپ دوازدهم. تهران: مروارید.
 
ابن اسفندیار، بهاء‌الدین محمد بن حسن (بی‌تا). تصحیح عباس اقبال. بی‌جا: بی‌نا.
 
ابن‌جوزی، ابی‌الفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد (1412). المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک. دراسه و تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا. بیروت: دارالکتب العلمیه.
 
ابن‌حوقل (1366). صورةالارض. ترجمة جعفر شعار. چاپ دوم. تهران: امیر کبیر.
 
ابن‌مقفع، عبدالله (1344). الادب الوجیز للولد الصغیر. ترجمة خواجه نصیرالدین طوسی. به اهتمام غلامحسین آهنی. اصفهان: تأیید.
 
ابی‌حیان توحیدی (1425ق). الامتاع والمؤانسه. هیثم خلیفه الطعیمی. بیروت: المکتبه العضریه.
 
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1373). ممالک و مسالک. ترجمة محمد بن عبدالله تستری. به کوشش ایرج افشار. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
 
اصفهانی، حمزه بن حسن (1367). تاریخ پیامبران و شاهان. ترجمة جعفر شعار.چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
 
 متنبی، ابوالطیب احمد بن حسین (1417). دیوان المتنبی. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
 
اینوسترانتسف، کنستانتین (1351). تحقیقاتی دربارة ساسانیان. ترجمة کاظم کاظم‌زاده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
 
بروسیوس، ماریا (1389). ایرانیان باستان. ترجمة مانی صالحی علامه. تهران: ثالث.
 
بیرونی، ابوریحان (1363). آثارالباقیه. ترجمة اکبر داناسرشت.چاپ سوم. تهران: امیر کبیر.
 
تفضلی، احمد (1378). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار.چاپ سوم. تهران: سخن.
 
حدود العالم من المشرق الی المغرب (1340). به کوشش منوچهر ستوده. تهران: دانشگاه تهران.
 
حسینی، صدرالدین ابوالحسن علی بن ناصر بن علی (1380). زبدةالتواریخ: اخبار امراء و پادشاهان سلجوقی. ترجمة رمضان علی روح الهی. تهران: انتشارات ایل شاهسون بغدادی.
 
دریایی، تورج (1391). ناگفته‌های امپراتوری ساسانیان. ترجمة آهنگ حقانی و محمود فاضلی بیرجندی. تهران: کتاب پارسه.
 
دینوری، احمد بن داود (1381). اخبار الطوال. ترجمة محمود مهدوی دامغانی.چاپ پنجم. تهران: نشر نی.
 
 زرین‌کوب، عبدالحسین (1373). تاریخ مردم ایران از پایان ساسانیان تا پایان آل بویه. چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.
 
سامی، علی (بی‌تا). «یاد بود دیدار پادشاهان از تچر کاخ داریوش بزرگ در تخت جمشید». مجله هنر و مردم. شماره 148. 
 
سودآور، ابوالعلا (1384). فره ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان. تهران: نشر نی.
 
شاه‌حسینی، ناصرالدین (1372). سیر فرهنگ ایرانی. بی‌جا: دانشگاه بین‌المللی امام خمینی.
 
صابی، ابوالحسن هلال بن محسن (1346). رسوم دارالخلافه. تصحیح میخائیل عواد. ترجمة محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
 
طبری، محمدبن جریر (1362). تاریخ طبری یا تاریخ الرسل والملوک. ترجمة ابوالقاسم پاینده. تهران: اساطیر.
 
فرای، ریچارد نلسون (1363). عصر زرین فرهنگ ایران. ترجمة مسعود رجب‌نیا. چاپ دوم. تهران: سروش.
 
فردوسی، ابوالقاسم (1374). شاهنامه. تصحیح ژول مول. دیباچه جهانگیر افکاری. چاپ ششم. تهران: علمی و فرهنگی.
 
فقیهی، علی اصغر (1378). تاریخ آل بویه. تهران: سمت.
 
فقیهی، علی اصغر (1347). شاهنشاهی عضدالدوله. تهران: مطبوعاتی اسماعیلیان.
 
کارنامه اردشیر بابکان (1369). به اهتمام محمدجواد مشکور. تهران: نشر مرکز.
 
 کرمر، جوئل ل (1375). احیای فرهنگی در عهد آل بویه. ترجمة محمدسعید حنایی کاشانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
 
کرون، پاتریشیا (1389). تاریخ اندیشة سیاسی در اسلام. ترجمة مسعود جعفری. تهران: سخن.
 
کریستن‌سن، آرتور امانوئل (1374). وضع ملت و دولت و دربار در دورة شاهنشاهی ساسانیان. ترجمة مجتبی مینوی. چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 
کریستن‌سن، آرتور امانوئل (1374). ایران در زمان ساسانیان. ترجمة رشید یاسمی. چاپ نهم. تهران: دنیای کتاب.
 
لمبتون، آن. کی. اس (1372). تداوم و تحول در تاریخ میانة ایران. ترجمة یعقوب آژند. تهران: نشر نی.
 
لمبتون، آن. کی. اس (1389). دولت و حکومت در اسلام. ترجمة محمدمهدی فقیهی. چاپ چهارم. تهران: شفیعی.
 
لوکونین، ولادیمیر گریگورویچ (1372). تمدن ایران ساسانی. ترجمة عنایت‌الله رضا. چاپ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.
 
متحده، روی پرویز (1388). اوضاع اجتماعی در دورة آل بویه. ترجمة مرتضی مصباحی و علی یحیایی. مشهد: خانة آبی.
 
 محمدی، محمد (1374). فرهنگ ایرانی. چاپ سوم. تهران: توس.
 
محمود بن عثمان (1333). فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه. به‌کوشش ایرج افشار. تهران: کتابخانة‌ دانش.
 
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1365). مروج الذهب و معادن الجوهر. ترجمة ابوالقاسم پاینده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
 
مسکویه رازی، ابوعلی (1376). تجارب الامم. ترجمة علینقی منزوی. تهران: توس.
 
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1361). احسن التقاسیم. ترجمة علینقی منزوی. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
 
نامه تنسر به گشنسب (1354). تصحیح مجتبی مینوی. چاپ دوم. تهران: خوارزمی.
 
هینتس، والتر (1385). یافته‌های تازه از ایران باستان. ترجمة پرویز رجبی. تهران: ققنوس.
 
Gnoli, Gerrardo (1989). The Idea Of Iran:An Essay On It sOrigin. Rome.