با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

دانشجوی دکترای تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

استقرار مشروطیت و کمرنگ‌شدن تدریجی قدرت دولت مرکزی به ظهور قدرت‌های محلی با پشتوانة ایلی در مناطق مختلف ایران منجر شد. این قدرت‌های نوظهور نقش مهمی در تحولات سیاسی اواخر دورة قاجاریه ایفا کردند. باقرخان اعظم‌السلطنه، رئیس ایل کاکاوند، از کسانی بود که با اتکا به ایل خود توانست به یکی از قدرت‌های مهم در کرمانشاه و لرستان تبدیل شود و در مناسبات سیاسی غرب کشور نقش‌آفرینی کند. ایل کاکاوند که پیش از مشروطه جایگاه چندانی در معادلات سیاسی غرب کشور نداشت، با استقرار مشروطیت، تحت رهبری اعظم‌السلطنه، به یکی از قدرتمندترین عناصر نظامی منطقه تبدیل شد و توانست این جایگاه را تا زمان مرگ اعظم‌السلطنه حفظ کرد.
این پژوهش، با نگاهی توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر اسناد آرشیوی در پی پاسخ به این سؤالات است: اعظم‌السلطنه کاکاوند چگونه به یکی از قدرت‌های منطقۀ غرب ایران تبدیل شد؟ و چه جایگاهی در مناسبات سیاسی اواخر دورۀ قاجاریه داشت؟ نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که اعظم‌السلطنه کاکاوند از طریق ازدواج‌ با خاندان‌های صاحب‌ نفوذ، غارت کاروان‌ها و ایجاد ناامنی در منطقه و شرکت در شرکت در جنگ‌ها به منظور فعال نگه‌داشتن قوای تحت امر خود به یکی از قدرت‌های مهم غرب کشور تبدیل شد. خان کاکاوند در شورش سالارالدوله، دوشادوش شاهزادۀ یاغی قاجار علیه دولت مشروطه ‌جنگید و در ادامه به یکی از متحدان دولت موقت در جنگ با متجاوزان روسیه تبدیل شد. در نهایت پس از پایان جنگ‌های داخلی و پراکنده شدن بخش بسیاری از قوای نظامی ایل کاکاوند، اعظم‌السلطنه توسط نیروهای ژاندارمری سرکوب شد.

کلیدواژه‌ها

اتحادیه، منصوره (1391). «مردم‌شناسی و منابع تاریخی کرمانشاه». پیام بهارستان. ویژه‌نامۀ مردم‌شناسی و فرهنگ عامه. ش 1.
استادوخ: 1321 ق. کارتن 14. پروندۀ 8. برگ 33.
استادوخ: 1326 ق. کارتن 1.2. پروندۀ 50. برگ 3.
استادوخ: 1326 ق. کارتن 25. پروندۀ 18. برگ 1.
استادوخ: 1326 ق. کارتن 25. پروندۀ 18. برگ 80.
استادوخ: 1326 ق. کارتن 25. پروندۀ 8. برگ 14.
استادوخ: 1326 ق. کارتن 25. پروندۀ 8. برگ 14.
استادوخ: 1327 ق. کارتن 1. پروندۀ 60. برگ 6.
استادوخ: 1327 ق. کارتن 10. پروندۀ 2. برگ 42.
استادوخ: 1327 ق. کارتن 19. پروندۀ 2. برگ 33.
استادوخ: 1328 ق. کارتن 24. پروندۀ 7. برگ 108.
استادوخ: 1328 ق. کارتن 24. پروندۀ 8. برگ 102.
استادوخ: 1330 ق. کارتن 25. پروندۀ 11. برگ 7.
استادوخ: 1330 ق. کارتن 25. پروندۀ 11. برگ 9.
استادوخ: 1332 ق. کارتن 25. پروندۀ 5. برگ 176.
استادوخ: 1334 ق. کارتن 37. پروندۀ 11. برگ 33.
استارک، فریا (1363).  سفری به دیار الموت، لرستان و ایلام. ترجمۀ علی‌محمد ساکی. تهران: علمی.
افضل‌الملک، غلامحسین (1361). افضل‌التواریخ. تصحیح منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
جمالزاده، سیدمحمدعلی (1333). «شرح ‌حال جمالزاده به قلم خود». مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز. س 1333. ش 3. ص 256- 281.
دولت‌آبادی، یحیی (1371). حیات یحیی. تهران: عطار.
راولینسون، سرهنری (1363). سفرنامه (گذر از زهاب به خوزستان). ترجمۀ سکندر امان‌اللهی بهاروند. تهران: آگاه.
رحیمی، کیومرث (1379). هرسین در گسترۀ تاریخ. کرمانشاه: فرهنگی و هنری کوثر.
روزنامۀ بیستون. سال 1338 ق. چهارشنبه 24 سرطان. دورۀ سوم. ش 74. ص 1.
روزنامۀ کاوه، «قتل اجتماعی». 14 مهر 1289. ش 37. ص 2.
روزنامۀ کاوه. «قزاق ایران». 5 آبان 1285. ش 4. ص 5.
ساکما: شناسۀ سند 10060/240.
ساکما: شناسۀ سند 240003689.
ساکما: شناسۀ سند 240050720.
ساکما: شناسۀ سند 487/ 240.
ساکما: شناسۀ سند 53580/240.
ساکما: شناسۀ سند 8329/290.
ساکما: شناسۀ سند 2745/290.
ساکما: شناسۀ سند 7634/295.
ساکما: شناسۀ سند 7835/295.
ساکما: شناسۀ سند 2682/296.
ساکما: شناسۀ سند  18308/296.
ساکما: شناسۀ سند 391/296.
ساکما: شناسۀ سند 525/ 296.
ساکما: شناسۀ سند 934/296.

ساکما: شناسۀ سند296012601.

ستوده، سدیدالله (1388).  لرستان به روایت اسناد: شورش لرستان. خرم‌آباد: شاپورخواست.
سلطانی، محمدعلی (1372).  جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان. کرمانشاه: سُها.
سلطانی، محمدعلی (1385). نهضت مشروطیت در کرمانشاه و کنگاور. تهران: موسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
صفایی، ابراهیم(1353). زمینه‌های اجتماعی کودتای 1299. تهران: شرکت افست.
عیسوی، چالز (1388). تاریخ اقتصادی ایران. ترجمۀ یعقوب آژند، چاپ سوم. تهران: گستره.
کسروی، احمد (1383). تاریخ هجده‌سالۀ آذربایجان. چاپ بیست و سه. تهران: امیرکبیر.
کشاورز، اردشیر (1382). کرمانشاهان در جنگ جهانی اول. کرمانشاه: طاق‌بستان.
گلستانه، ابوالحسن بن محمدبن امین (1356). مجمل‌التواریخ. به کوشش مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
عین‌السلطنه، قهرمان‌میرزا (1374). روزنامۀ خاطرات عین‌السلطنه. تصحیح مسعود سالور و ایرج افشار. تهران: اساطیر.
 نظام‌السلطنه، رضاقلی‌خان (1379). صورت‌جلسات هیئت دولت مهاجرت. به کوشش منصوره اتحادیه، تهران: نشر تاریخ ایران.
والی‌زادۀ معجزی، محمدرضا (1380). تاریخ لرستان در روزگار قاجار. تصحیح حسین و محمد والی‌زادۀ معجزی، تهران: حروفیه.
وزیری، علی‌اصغر (شهریور 1352). «مختصری از کارهای سالارالدوله و چند نامۀ تاریخی». خاطرات وحید. ش 23.
همزه‌ای، محمدرضا (1391). پژوهشی میان‌رشته‌ای در تاریخ و فرهنگ شهر هرسین. کرمانشاه: دانشگاه رازی.