با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 کارشناس ارشد تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

تشکیل نیروی ژاندارمری در سال 1291ش و توسعه آن در اقصی نقاط کشور، موجب استقرار امنیت در داخل کشور و به‌خصوص در مرزها شد اما به‌دلیل گستردگی نواحی، تا مدت‌ها از تفنگچیان محلی به عنوان نیروی کمکی در برقراری امنیت و مبارزه با عوامل سرقت و تجاوز استفاده می‌شده است. در پژوهش حاضر، عملکرد تفنگچیان محلی، در منطقه مرزی دُرُح که با توجه به قرار گرفتن در مسیر شاهراه هرات - فراه به سیستان از موقعیت مهمی برخوردار است، بررسی و تبیین شده است. این پژوهش با استناد به اسناد دولتی کدخدای منطقه دُرُح، به عنوان بررسی موردی، در پی پاسخ بدین پرسش است که تفنگچیان محلی چه نقشی در استقرار و تثبیت امنیت در مناطق دور افتاده از مرکز، در دوره معاصر داشتند؟ مدعای پژوهش از این قرار است که تفنگچیان به علت آشنایی با مقتضیات جغرافیایی و اقلیمی منطقه خود و پیوستگی محلی نقش مهمی در برقراری امنیت، به‌خصوص در نواحی مرزی داشته‌اند. دستاوردهای دیگر پژوهش نشان می‌دهد، به کارگیری تفنگچیان محلی برای دولت مرکزی مقرون به‌صرفه بوده، زیرا سازماندهی و کنترل آنها، به صورت داوطلبانه و افتخاری، بر عهده کدخدایان هر محل بوده است.

کلیدواژه‌ها

آشوری، داریوش (۱۳۶۶). دانشنامه سیاسی. تهران: نشر مروارید.
آقابخشی، علی. افشاری، مینو (۱۳۸۹). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: چاپار.
آیتی، حاج شیخ محمدحسین (۱۳۷۱). بهارستان. مشهد: دانشگاه فردوسی.
اتحادیه، منصوره (۱۳۸۰). انفصال هرات. تهران: کتاب سیامک.
احمدزاده، محمدامیر (۱۳۹۳). بسترهای تحدید و توسعه امنیت اجتماعی در ایران عصر قاجاریه. فصلنامه مطالعات تاریخ انتظامی. سال 1. شماره 1. ص ۴۵-۷۴.
احمدیان، محمدعلی (۱۳۷۴). جغرافیای شهرستان بیرجند. مشهد: آستان قدس.
تاریخ سیستان. تصحیح ملک الشعرای بهار. تهران: پدیده خاور. ۱۳۶۶.
جوینی، عطاملک (۱۳۸۷). تاریخ جهانگشای جوینی. نگارش منصور ثروت. تهران: امیرکبیر.
حموی، یاقوت (۱۳۶۹). معجم البلدان. ترجمه علینقی منزوی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
رفیعی، حسن رضا (۱۳۹۱). راهبانی در ایران. تهران: دانشگاه علوم انتظامی.
سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (۱۳۸۸). فرهنگ جغرافیای آبادی‌های کشور، استان خراسان جنوبی، شهرستان سربیشه. تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
علی‌بابایی، غلامرضا (۱۳۸۲). تاریخ ارتش ایران از هخامنشی تا عصر پهلوی. تهران: آشیان.
کتاب آبی، گزارش‌های محرمانه وزارت امورخارجه انگلیس درباره انقلاب مشروطه ایران. به کوشش: احمد بشیری تهران: نشر نو. ۱۳۶۲.
مستوفی، حمدالله (۱۳۶۶). نزهة القلوب. تصحیح گای لسترنج. تهران: طهوری.
منصف، محمدعلی (۱۳۵۵). امیر شوکت‌الملک علم (امیرقائن). تهران: امیرکبیر.
نصری، قدیر (۱۳۹۰). درآمدی نظری بر امنیت جامعه‌ای (مفاهیم، مولفه‌ها و نظریه‌ها)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
یادداشت‌های محرمانه کنسولگری انگلستان در سیستان و قایینات سال‌های 1911-1909، ترجمه: محمود رفیعی تهران: هیرمند. ۱۳۹۴.
یادداشت‌های محرمانه کنسولگری انگلستان در سیسستان و قایینات سال‌های 1919-1917، ترجمه: محمود فاضل بیرجندی. تهران: نشر هیرمند. 1392.
 سند
اسناد شخصی نصرت‌علی خامس‌پناه کدخدای منطقه دُرُح در سال‌های 1357-1321ش؛ 10 برگ.
 خاطرات و مصاحبه شفاهی
حاج احمد خوشکارزاده. مصاحبه شخصی. سال 1355. مکان روستای دُرُح.
کربلایی غلام کریمی. مصاحبه شخصی. سال 1355. مکان روستای ده توت از توابع لانو.
 کربلایی علی حسن رمضانی. مصاحبه شخصی. سال 1355. مکان روستای دُرُح.