پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران

با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

صفحه اصلی

مرور

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

اطلاعات نشریه

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

راهنمای نویسندگان

هزینه های پردازش مقاله

ارسال مقاله

داوران

تماس با ما

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

بابک زیلاب پور

دانش‌آموختۀ رشتۀ تاریخ گرایش ایران اسلامی در مقطع دکتری از گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، ایران.

10.30473/lhst.2023.65183.2763

چکیده

ایل قشقایی یکی از ایلات بزرگ و کهن جنوب ایران است. استان فارس مرکز اصلی زندگی آنها است ولی از آنجا که زندگی عشایر با طبیعت پیوند خورده است، با توجه به فصل سال برای رسیدن به ییلاق و قشلاق کوچ می‌کنند. در دوران سلطنت فتحعلی شاه این ایل در ایالت فارس به ایلی قدرتمند تبدیل شد و جانی خان و فرزندانش ریاست آن را بر عهده داشتند که از آنها یک سند، شامل شش ‌وقف‌نامه باقی مانده است. اما وقف‌نامه‌ها چه اطلاعات تاریخی در زمینۀ مطالعات قشقایی‌شناسی و سندشناسی ارائه می‌دهند؟ این مقاله با هدف معرفی و تحلیل شش وقف‌نامه از جانی خان قشقایی و فرزندانش با روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که برخی اسناد در قالب وقف‌نامه از خاندان شاهیلو باقی مانده‌اند. محدودۀ جغرافیایی وقف‌نامه‌ها ایالت فارس و در دورۀ والی‌گری حسینعلی میرزا فرمانفرما است. وقف‌نامه‌ها مشخص می‌کنند که اسماعیل خان قشقایی علاوه بر دو پسرش به نام‌های جانی خان و حاجی حسن خان پسر دیگری به نام رضا خان داشته است. در وقف‌نامه‌ها سهم پنج نفر از خاندان شاهیلو از املاکشان در شیراز و بلوکات ایالت فارس مشخص شده است. جانی خان و فرزندانش محمدعلی خان و مرتضی‌قلی خان رقباتشان را وقف کرده‌اند. موقوفه‌ها که با انگیزه‌های مختلفی انجام شده به صورت خاص و عام- خاص هستند. با جستجوی نام شیخ‌الاسلام‌ها و عبارت ثبت و محل‌های سجع‌های مهرها و نام محرران و ثَبات می‌توان فهمید که وقف‌نامه‌های قشقایی در محکمۀ اسلامیۀ شیراز و با روش خاصی تنظیم و ثبت شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

تاریخ های محلی ایران

مراجع

اسناد ساکما: 040549/999 نسخ خطی بیاض محمدعلی خان ایلخان قشقایی، کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، شمارۀ بازیابی: 11417 منشات، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی (کمام)، شمارۀ بازیابی: 2/8012 کتاب‌‌ها آصف (رستم‌‌الحکما)، محمدهاشم، (2537)، رستم‌‌التواریخ، به کوشش محمد مشیری، تهران، امیر کبیر ابرلینگ، پیر، (1393)، کوچ‌‌نشینان قشقایی فارس، ترجمه فرهاد طیبی‌‌پور، تهران، پردیس دانش احمدی، نزهت، (1390)، در باب اوقاف صفوی (مجموعه مقالات)، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی بارون دوبد، کلمنت آگوستوس، (1371)، سفرنامه لرستان و خوزستان، ترجمه محمدحسین آریا، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی بهادری قشقایی، داریوش، (1399)، سیر تحولات تاریخی ایل قشقایی از صفویه تا سقوط قاجاریه، چاپ دوم، تهران، سفیر اردهال جهانگیر میرزا، (1327)، تاریخ نو، به کوشش عباس اقبال، تهران، کتابخانۀ علی‌‌اکبر علمی و شرکا حسینی فسایی، حاج میرزا حسن، (1367)، فارسنامۀ ناصری، ج 2، به تصحیح و تحشیۀ منصور رستگار فسایی، تهران، امیرکبیر خاتون‌‌آبادی، سید عبدالحسین الحسینی، (1352)، وقایع‌‌السنین و العوام (گزارش‌‌های سالیانه از ابتدای خلقت تا 1195ق)، تهران، کتابفروشی اسلامیه خاوری شیرازی، فضل‌‌الله بن عبدالنبی، (1380)، تاریخ ذوالقرنین، ج 2، به کوشش ناصر اشارفر، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سازمان چاپ و انتشارات دنبلی، عبدالرزاق بیگ، (1349)، تجزیۀ الاحرار و تسلیۀ الابرار، ج 1، تصحیح حسن قاضی‌‌طباطبایی، تبریز، شفق دیوان‌‌بیگی شیرازی، احمد، (1364)، حدیقه‌‌الشعرا، ج 1، تصحیح و تحشیه عبدالحسین نوایی، تهران، زرین -----------------، (1365)، حدیقه‌‌الشعرا، ج 2، تصحیح و تحشیه عبدالحسین نوایی، تهران، زرین رضایی، امید، (1398)، فهرست مجموعه قباله‌‌های اسناد محاکم شرع فارس و زنجان در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی (دورۀ قاجار)، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی --------، (1388)، قباله‌‌های پارسی: پردازش صوری و محتوایی، قم، انتشارات اسوه روحی، سعید، (1385)، در محضر شیخ فضل‌‌الله نوری: اسناد حقوقی عهد ناصری، ج 1، مقدمۀ علی آل‌‌داود، تهران، نشر تاریخ ایران سنبل‌‌زاده، وهبی، (1368)، «سفارت‌‌نامۀ وهبی سنبل‌‌زاده 1189»، سفارت‌‌نامه‌‌های ایران، به کوشش محمدامین ریاحی، تهران: توس شیروانی، حاجی زین‌‌العابدین، (1339)، ریاض‌‌السیاحه، تصحیح اصغر حامد (ربانی)، تهران، کتابفروشی سعدی -------------------، (1348)، حدائق‌‌السیاحه، بی‌‌جا، سازمان چاپ دانشگاه غفاری کاشانی، ابوالحسن، (1369)، گلشن مراد، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، ارژنگ فراستی، رضا، (1396)، رقم‌‌های آقامحمد خان قاجار، تهران، مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران قشقایی، ملک‌‌منصور خان، (1391)، خاطرات ملک‌‌منصور خان قشقایی، به کوشش کاوه بیات و منصور نصیری طیبی، تهران، نامک قهرمانی (معین‌‌دفتر)، میرزا نصرالله خان، (1399)، تاریخ ایل قشقایی، خاطرات میرزا نصرالله خان قهرمانی، به کوشش کاوه بیات، تهران، نامک کندوله‌‌ای، الماس خان، (1396)، جنگنامۀ نادر به زبان هورامی (دوره نادر)، ترجمه و تصحیح مظهر ادوای، تهران، ققنوس گیبونز، ریچارد، (1395)، سفرنامۀ ریچارد گیبونز، ترجمه امید شریفی، تهران، انتشارات ایران‌‌شناسی لسان‌‌الملک سپهر، محمدتقی، (1377)، ناسخ‌‌التواریخ (تاریخ قاجاریه)، ج 1و2، به کوشش جمشید کیانفر، تهران، اساطیر مروی، محمدکاظم، (1364)، عالم آرای نادری، ج 3، ترجمه عنایت‌‌الله رضا، تصحیح محمدامین ریاحی، تهران، کتاب‌‌فروشی زوار میرزا محمد کلانتر فارس، (1325)، روزنامه میرزا محمد کلانتر فارس، به کوشش عباس اقبال، تهران، شرکت سهامی چاپ نامی اصفهانی، محمدصادق، (1363)، تاریخ گیتی‌‌گشا، به کوشش سعید نفیسی، تهران، اقبال نصیری طیبی، منصور، (1393)، ایل قشقایی در تاریخ معاصر ایران، تهران، پردیس دانش هدایت، رضاقلی خان، (1380)، تاریخ روضه‌‌الصفای ناصری، جلد 9، تصحیح جمشید کیان‌‌فر، تهران، اساطیر مقاله‌‌ها رضایی، امید، (زمستان 1390)، «حرفه، همزیستی و پیوندهای محلی: عوامل ریشه‌‌دواندن سلسلۀ تمامی در شیراز دورۀ قاجاریه»، مطالعات تاریخ اسلام، سال سوم، شماره 11، ص 70، 66-63، 61 -------، (پاییز 1397)، «استفاده از نقش مهرهای شخصی در بازشناسی دوبارۀ شیخ‌‌الاسلام‌‌های شیراز در دورۀ قاجار»، آرشیو ملی، سال چهارم، شمارۀ سوم شمارۀ پیاپی، ص 110- 109، 107، 105-104،100، 99 --------، (زمستان 1386)، «بررسی و تحلیل مهرهای بی‌‌یادداشت در قباله‌‌های دارالعلم شیراز»، وقف میراث جاویدان، شمارۀ 60، ص 36، 32، 30-29، 28-27 طیبی، سید محمد، (پاییز 1387)، «محاکم شرع در دورۀ قاجار تا انقلاب مشروطه»، مجله پژوهش‌‌های اسلامی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال دوم، شمارۀ سوم، ص 184،183-182 کومی‌‌هاسه، گاوا، (پاییز 1391)، «خاندان نوری و ولایت فارس در ابتدای دورۀ قاجاریه»، ترجمۀ ایچیرو ازاوا با همکاری امید رضایی، پیام بهارستان، د2، س 5، ش 17، ص 530، 527، 525