پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران

با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

صفحه اصلی

مرور

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

اطلاعات نشریه

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

راهنمای نویسندگان

هزینه های پردازش مقاله

ارسال مقاله

داوران

تماس با ما

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

فاطمه فریدی مجید

عضو هیات علمی بنیاد ایرانشناسی

10.30473/lhst.2023.60383.2637

چکیده

گروس که بسیاری آن را با نام امیرنظام گروسی (دولتمرد دوره قاجار) می‌شناسند، براساس منابع در دسترس، منطقه‌ای مشتمل بر 1700 تا 1800 کیلومترمربع و از اجزای اصلی ساختار تقسیمات کشوری غرب ایران از اوایل دورة صفوی تا اواسط دورة پهلوی بوده است. این منطقه گاه تحت حکومت کردستان و در بیشتر موارد با حاکم‌نشین مستقل اداره می‌شد. نوشتار حاضر با تکیه بر اسناد و مدارک رسمی و غیررسمی به روش تاریخی- استنادی، درصدد بیان موقعیت این منطقه با تاکید بر نام آن در ساختار تقسیمات کشوری ایران است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد اطلاق رسمی نام گروس به این منطقه، کمی پیش از دورة صفوی تا اواسط دورة پهلوی متداول بوده و پس از آن اگرچه در حافظة فرهنگی باقی مانده اما در پیکرة جغرافیایی ایران با نام بیجار شناسایی شده است. نویسنده در این مقاله درصدد بیان مقاطع حضور، اطلاق و حذف رسمی این نام جغرافیایی در میان مکاتبات، مصوبات، اسناد و منابع رسمی و غیررسمی در ساختار تقسیمات کشوری ایران است. به نظر می‌رسد قدرت گرفتن ایل گروس در دورة صفوی و پس از آن موقعیت امیرنظام گروسی در دورة قاجار، در اطلاق نام گروس و ارتقای این منطقه و افول قدرت ایل، در تغییر نام آن نقش تعیین‌کننده‌ای داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

تاریخ های محلی ایران

مراجع

منابع اتحادیه، منصوره (1379)، رضاقلی خان نظام‌السلطنه(صورتجلسات دولت موقت ملی)، ج 2، چ دوم، تهران، نشر تاریخ ایران. اداره کل آمار و ثبت احوال وزارت کشور (1329)، کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور، جلد دوم استان‌‌های 5، 6، 7، و 8، تهران، چاپخانه مجلس. اردلان، شیرین (1387)، خاندان کرد اردلان در تلاقی امپراطوری‌های ایران و عثمانی، ترجمه مرتضی اردلان، تهران: نشر تاریخ ایران. اسکندربیگ منشی، ترکمان (1377)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، تصحیح محمد اسماعیلی رضوانی، دوره سه جلدی، تهران: دنیای کتاب. اعتمادالسلطنه، محمد حسن بن علی (1368)، مراةالبلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، جلد 4، تهران، دانشگاه تهران. اعتمادالسلطنه، محمد حسن بن علی (1363)، تاریخ منتظم ناصری، مصحح محمد اسماعیل رضوانی، ج2، تهران دنیای کتاب. اعتمادالسطنه، محمدحسن خان (1373)، التدوین فی احوال جبال شروین، تصحیح و پژوهش مصطفی احمدزاده، تهران: انتشارات فکر امروز. افضل‌الملک، غلامحسین (1361)، افضل التواریخ، تصحیح‏ منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان‏، تهران: نشر تاریخ ایران. اقبال آشتیانی، عباس (1345)، دورة جغرافیا آسیا و ایران برای سال سیم مدارس متوسطه، طهران: مطبعة فرهومند. بامداد، مهدی (1357)، شرح رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14هجری، ج 1، تهران: کتاب فروشی زوار، چاپ دوم. بایندر، هانری (1370)، سفرنامة کردستان، بین‌النهرین و ایران، ترجمه کرامت‌الله اف، تهران انتشارات فرهنگسرای یساول. برزویی، مجتبی (1378)، اوضاع سیاسی کردستان از 1285 تا 1325ه‍.ش، تهران: نشر فکر نو. بشیریه، حسین (1400)، جامعه‌شناسی سیاسی، نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، چاپ بیست و نهم، تهران: نشر نی. توکلی مقدم، حسین (1375)، وجه تسمیه شهرهای ایران، جلد اول، تهران: نشر میعاد. ثقةالاسلام تبریزی، علی بن موسی (1355)، مجموعه آثار ثقه الاسلام، گردآورنده نصرت الله فتحی، تهران: انجمن آثار ملی. جهانگیر میرزا (1384)، تاریخ نو، به سعی و اهتمام، عباس اقبال آشتیانی تهران: نشر علم. حداد، محسن، نصرت الله حکیم الهی، بهمن کریمی، عبدالعلی زنهاری، جواد حیدری (1346)، جغرافیا برای سال ششم ادبی، تهران: شرکت سهامی طبع و نشر کتاب‌‌های درسی ایران. حسنی فر، عبدالرسول، کدیور، محسن (1367)، پیوند معرفت و قدرت در فلسفه سیاسی افلاطون، تهران: حکمت و فلسفه، سال سوم، شماره اول، صص55-75 خسروپناه، مرتضی (1384)، گروس در عصر مشروطه، استاد راهنما کریم سلیمانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی. دوورژه، موریس (1358)، جامعه‌شناسی سیاسی، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران: جاویدان. دیاکونوف، ای. ام (1357)، تاریخ ماد، ترجمه کریم کشاورز، تهران: انتشارات پیام. راسل، برتراند (1385)، قدرت، ترجمه نجف دریابندری، تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ چهارم. رزم‌آرا، حسینعلی، جغرافیای نظامی شهرستان‌‌های مرزی1318-1319، تهران، چاپخانة شرکت مطبوعات. رزمآرا، حسینعلی (1329)، فرهنگ جغرافیایی ایران، ج 5، تهران، دایرة جغرافیائی ستاد ارتش. سالور، قهرمان میرزا (1377)، روزنامه خاطرات عین‌السلطنه، روزگار نیابت سلطنت ناصرالملک همدانی، به کوشش ایرج افشار،چ اول، تهران، انتشارات اساطیر. سپهر، احمد علی (1336)، ایران در جنگ بزرگ 01914-1918، تهران.بی‌نا. سپهر، عبدالحسین، (1386)، مرآت الوقایع مظفری، مصحح عبدالحسن نوایی ، ج1، تهران: ناشر مرکز پژوهشی میراث مکتوب. صادقپور، امید (1384)، اوضاع سیاسی و اجتماعی گروس در دوره قاجار، استاد راهنما حسین‌آبادیان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قزوین. صفی‌خان، محمد (1325ق)، کتاب جغرافیا، چاپ سوم، طهران. فروند، ژولین (1383)، جامعه‌شناسی مارکس وبر، ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: توتیا. فریدی مجید، فاطمه، حشمت‌الله سلیمی، سهیلا صفری، فاطمه دفتری (1388)، تقسیمات کشوری ایران، جلد اول (آذربایجان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، ایلام،)، طرح، مقدمه، تمهید و بازبینی: حسن حبیبی، تهران: بنیاد ایران‌شناسی. فریدی مجید، فاطمه (1390)، سرگذشت تقسیمات کشوری ایران جلد پنجم (قزوین،‌قم، کردستان و کرمان)، طرح، مقدمه، تمهید و بازبینی: حسن حبیبی،تهران، بنیاد ایران‌شناسی. کتاب جغرافیا، بی‌تا ، بی‌نا. کرمانی، محمد بن علی، ناظم الاسلام (1384)، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: امیرکبیر. کریمی‌پور، حمید (1390)، تاثیر ترجمه نظریه‌‌های مارکس وبر بر دیدگاه‌‌ مورخان ایرانی، پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌‌های علوم انسانی، تهران پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال یازدهم، شماره اول، بهار و تابستان، صص 37-54 کریمی، بهمن (1317)، جغرافی مفصل تاریخی غرب ایران، تهران: چاپخانه سعادت. کسروی، احمد (1384)، تاریخ هجده ساله آذربایجان، تهران: امیرکبیر. کوشا، محمدعلی (1384)، سیمای بیجار، گروس و حسین‌آباد یاسوکند، تهران: انتشارات سیروان. کیهان، مسعود (1311)، جغرافیای مفصل ایران، ج 3، تهران: مطبعة مجلس. کیهان، مسعود (1311)، جغرافیای کیهان، جغرافیای مفصل ایران (1) طبیعی، طهران، مطبعة مجلس. کیهان، مسعود (1311)، جغرافیای کیهان، جغرافیای مفصل ایران (2) طبیعی، طهران، مطبعة مجلس. گروسی، حسنعلی‌خان امیر نظام (1327)، منشآت امیر نظام گروسی، گردآورنده محمد باقر خان، تهران: چاپ سنگی نشر حاجی احمد آقا تاجر کتابفروش. گل گلاب، حسین (1310)، دورة جغرافیا، جلد سوم آسیا و ایران، برای سال سوم متوسطه، تهران: شرکت مطبوعات، چاپ سوم. گیدنز، آنتونی (1381)، سیاست جامعه‌شناسی و نظریه اجتماعی، ترجمه منچهر صبری، تهران: نی. مجموعة قوانین و مقررات و مصوبات تقسیمات کشوری، (1319) مجموعه قوانین موضوعه و مسایل مصوبه دوره یازدهم قانون‌گذاری، تهران، ادارة قوانین و مطبوعات مجلس شورای ملی. محسنی، ناصر (1327)، جغرافیای طبیعی، اقتصادی، تاریخی و سیاسی کردستان، جلد اول جغرافیای تاریخی و سیاسی، بروجرد: چاپخانه لاویان. محمد جعفر بن محمد خورموجی (1344)، حقایق الاخبار ناصری مصحح حسین خدیو جم، ج 1، تهران.ناشر زوار. محمد هادی، رضا قلی بن (1373)، فهرس التواریخ، مصحح هاشم محدث، عبدالحسین نوایی، تهران پژوهشکاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. محیط طباطبایی، سید محمد؛ جست و جو در اصل کلمه کرمانشاهان، اطلاعات فرهنگی، اسفند 1367 - شماره 60. مراغه‌ای، ابراهیم بیگ زین العابدین (1385). سیاحتنامه ابراهیم‌بیگ، محقق محمدعلی سپانلو، ج 1، تهران:آگه. مردوخ روحانی، بابا (1371)، تاریخ مشاهیر کرد، به کوشش ماجد مردوخ، جلد 1 و 3، تهران، انتشارات سروش. مرکز آمار ایران (1349)، فرهنگ آبادیهای کشور (سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1345)، تهران، مرکز آمار ایران. مریوانی، محمد (1395)، نگاهی به تحولات گروس در جنگ جهانی اول، دانشگاه سنندج، پژوهشکده کردستان‌شناسی. مریوانی، محمد (1391)، بررسی خاندان حکومتگر گروسی در بیجار (از صفویه تا پایان قاجار) استاد راهنما علی‌رضا ملایی توانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه. مریوانی، محمد (1387)، بیجار گروس در گذرگاه تاریخ، فقه، قم. مستوفی، عبدالله (1384)، شرح زندگانی من، ج 1، تهران، زوار. معتمدالسلطان، میرزاعبدالرزاق خان سرتیپ مهندس (1325)، اصول علم جغرافی، دوره دوم ،چاپ دوم، تهران. منافی، حسین (1344)، شناسنامه گروس، تهران: فروشنده. منوچهری، عباس؛ رنجبر، ایرج (تابستان 1389). نسبت فلسفه سیاسی و قدرت در اندیشه سیاسی لئوانتراوش و میشل فوکو، فصلنامه سیاست، شماره 2، دوره 40، تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی، صص 307-318. موسوی اصفهانی، محمدصادق (1363)، تاریخ گیتی‌‌گشا در تاریخ زندیه، تصحیح سعید نفیسی، تهران:اقبال. مهندس الملک، رضا، (1331ق)، اصول علم جغرافیا، طهران، مطبعة برادران باقرزاده. میرزا سمیعا، محمد سمیع (1378)، تذکرة الملوک، به کوشش محمد دبیر سیاقی، سازمان‌‌های اداری حکومت صفوی یا تعلیقات مینورسکی بر تذکرة الملوک، ترجمه مسعود رجب نیا، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر. نجم‌الدوله، عبدالغفار (1319ق)، کفایه الجغرافی جدید، طهران. نجمی تبریزی (مهندسالملک، رضاخان)، (1300)، کلیات جغرافیایی ایران، بی‌نا. نظام‌السلطنه مافی، حسین قلی خان ( 1362)، خاطرات اسناد حسین قلی خان نظام‌السلطنه مافی، گردآورنده معصومه مافی، منصوره اتحادیه، سیروس سعدوندیان، حمید رام‌پیشه، ج 3، تهران نشر تاریخ ایران. نوابخش، مهرداد؛ کریمی، فاروق (1388بهار). واکاوی مفهوم قدرت در نظریات میشل فوکو، تهران: مطالعات سیاسی، ش 3، صص 50-63. والی‌زاده معجزی، محمدرضا (1380)، تاریخ لرستان، گردآورنده حسین والی‌زاده معجزی، تهران ناشر حروفیه. وزارت فرهنگ، جغرافیای ایران برای سال شش دبستان، 1336-1337تهران شرکت کتب درسی. وزارت کشور (1339)، گزارش خلاصة سرشماری عمومی کشور در سال 1335، جلد اول تعداد و توزیع ساکنین کشور، تهران مرکز آمار. وزارت کشور، مجموعه قوانین و مقررات کشوری، بی‌تا. وزرات کشور (1316)، قانون تقسیمات کشور و وظایف فرماندران و بخشداران، چاپخانه سپهر. وقایع‌نگار کردستانی، علی‌اکبر (1384)، حدیقة ناصریه و مرآت‌الظفر در جغرافیا و تاریخ کردستان، به کوشش محمدرئوف تولکی، ‌تهران: ‌توکلی. هاشم‌نیا، سید محمود و ملوک ملک محمدی (1380)، فرهنگ مردم گروس، ناشر بیجار مولفین. هدایت، رضاقلی خان مخبرالسلطنه (1373)، فهرس التواریخ، به تصحیح و تحشیه عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. هوراکس، کیریس (1379). فوکو، قدم اول، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: نشررو پژوهش شیرازه. مراکز: مرکز پژوهش‌ها - نظامنامه انتخابات (اصنافی) مجلس شورای ملی (majlis.ir) سازمان اسناد و کتابخانه ملی (ساکما)