با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه خوارزمی

2 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه خوارزمی

3 دانشجوی دکترای تاریخ، دانشگاه خوارزمی

چکیده

حکومت محلی آل کیا در فاصلة سده‌های هشتم تا دهم هجری قمری در گیلان و نواحی واقع در شرق سپیدرود موسوم به بیه‌پیش قدرت را در دست داشتند. این خاندان حکومتگر، با اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه به اقتضای شرایط و مناسبات زمانه، خود را از گزند حملات حکومت‌های وقت که در ایران بر سر کار بودند حفظ نمودند و حتی الامکان توانستند که استقلال داخلی خود را تداوم بخشند.
این پژوهش، با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی در پی آن است که به بررسی عوامل و فاکتورهایی که باعث همگرایی آل کیا با حکومت‌های مرکزی وقت و همچنین مسائلی که موجب تحریک و افزایش واگرایی و میل به استقلال بیشتر در آنها شده است بپردازد.
یافته‌های این پژوهش بیانگر آن است که عواملی همانند میل به حفظ قدرت در این خاندان محلی و ایمن شدن در برابر حملات حاکمان مرکزی میل به همگرایی را بین طرفین تقویت و همچنین تمایل به کسب قلمروی جدید توسط آل کیا و عامل جغرافیایی و اقلیمی و داشتن مذهب متفاوت با حکومت مرکزی و استقلال اقتصادی این خاندان و نوع معیشت و عدم کمبود منابع آبی و مبارزات مداوم دهقانی در طول تاریخ گیلان، از نیروهای محرکة واگرایی بوده است.

کلیدواژه‌ها

ابن اسفندیار (1362). تاریخ طبرستان. به کوشش عباس اقبال اشتیانی. تهران: پدیده.
اسکندر بیگ منشی ترکمان (1377). تاریخ عالم آرای عباسی، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، تهران: امیرکبیر.
اشپولر، برتولد (1364). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. ترجمة جواد فلاطوری. تهران: علمی و فرهنگی.
اوحدی، پروین‌دخت؛ نعیمی، سهیلا (1391). «تأثیر سیاست مذهیب در ثبات حکومت شیعی آل کیا در گیلان». فصلنامة علمی ـ پژوهشی تاریخ. س 1. ش 23. ص 38-50.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1367). سیاست و اقتصاد عصر صفوی. تهران: صفی علیشاه.
بیتهام (1382). مشروع سازی قدرت، ترجمة محمد عابدی. یزد: دانشگاه یزد.
پناهی، عباس (1393). کارکرد اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کیائیان در گیلان با نگرشی بر روابط آنها با حکومت‌های محلی و صفویه. رشت: دانشگاه گیلان.
پناهی، عباس (1388). «چگونگی تغییر مذهب مرم گیلان از تشیع زیدی به تشیع دوازده امامی در عصر صفوی». فصلنامه شیعه‌شناسی. س 7. ش 26. ص 77-106.
پناهی، عباس (1389). «تاریخ نگاری یا تاریخ سازی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. ش 143. ص 28-35.
تقوی، قاضی احمد؛ قزوینی، آصف خان (1382). تاریخ الفی. تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: علمی و فرهنگی.
ثواقب، جهانبخش (1381). «ابریشم گیلان»، پژوهشنامه علوم انسانی. ش 34. ص 145-175.
حاج سید جوادی، حسن (1374). «گیلان سرزمین قیام‌ها و انقلاب». کتاب گیلان. تهران: گروه پژوهشگران ایران.
حافظ ابرو (1380). زبدةالتواریخ. تصحیح سید کمال حاج سید جوادی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خودزکو، الکساندر (1385). سرزمین گیلان. ترجمة سیروس سهامی. رشت: طاعتی.
دینوری، ابوحنیفه احمد بن ابی داوود (1368). اخبار الطوال. ترجمة محمود مهدوی دامغانی. تهران: نی.
رابینو، ه.ل (1374). ولایات دارالمرز ایران: گیلان، ترجمة م. پ. جکتاجی و رضا مدنی. رشت: گیلکان.
رابینو، ه.ل (1369). فرمانروایان گیلان. ترجمة م. پ. جکتاجی و رضا مدنی. رشت: گیلکان.
رهنمایی، محمدتقی (1374). «کشاورزی گیلان». کتاب گیلان. تهران: گروه پژوهشگران ایران.
سمرقندی، کمال‌الدین عبدالرزاق (1383). مطلع السعدین و مجمع البحرین. به اهتمام عبدالحسین نوایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شامی، نظام الدین علی (1363). ظفرنامه. تحقیق محمد احمد پناهی. تهران: بامداد.
صفا، ذبیح الله (1369). تاریخ ادبیات ایران. تهران: فردوسی.
عادل، پرویز (1386). «سیاست آل کیا در برابر آقا قویونلوها، درآمدی بر تشکیل حکومت صفوی»، رشد آموزش تاریخ. ش 29. ص 28-31.
عظیمی، ناصر (1395). تاریخ گیلان از آغاز تا پایان حکومت‌های محلی خان سالار. رشت: فرهنگ ایلیا.
عظیمی، ناصر (1388). جغرافیای انسانی و اقتصادی گیلان. رشت: فرهنگ ایلیا.
عظیمی، ناصر (1381). تاریخ تحولات اجتماعی ـ اقتصادی گیلان. رشت: گیلکان.
غفاری قزوینی، قاضی احمد (1343). تاریخ جهان آرا. به اهتمام مجتبی مینوی. تهران: حافظ.
فخرایی، ابراهیم (1354). گیلان در گذر زمان. تهران: جاویدان.
فرای، ارنست، ن (1370). تاریخ ایران پژوهش کمبریج. ترجمة حسن انوشه. تهران: امیرکبیر.
فیرحی، داوود (1378). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام دورة میانه. تهران: نی.
کاتوزیان، همایون (1390). مشروعیت و جانشینی در تاریخ ایران، ایران جامعة کوتاه مدت. تهران: نی.
کاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد (1384). تاریخ اولجاتیو. به اهتمام مهین همبلی. تهران: علمی و فرهنگی.
کنارودی، قربانعلی؛ نعیمی، سهیلا (1392). حکومت سادات آل کیا در گیلان. چابکسر: نوین پویا.
کنارودی، قربانعلی؛ نعیمی، سهیلا (1390). «علل تدام حکومت سادات آل کیا در گیلان»، فصلنامة علمی و پژوهشی شیعه‌شناسی. س 9. ش 34. ص 147-178.
لاهیجی، علی بن شمس الدین حاجی حسین (1352). تاریخ خانی (حوادث 40 ساله گیلان از 880 تا 920ق). تصحیح منوچهر افشار و منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
مرعشی، سید ظهیرالدین (1361). تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به کوشش محمد حسین تسبیحی. تهران: شرق.
مرعشی، سید ظهیرالدین (1347). تاریخ گیلان و دیلمستان. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1361). احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم. ترجمة علینقی منزوی. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
منصوری، فیروز (1384). «مسائل و عوامل ژئوپولتیکی دولت صفویه». به اهتمام مقصود علی صادقی. مجموعه مقالات ایران زمین در گسترة تاریخ صفویه. دانشگاه تبریز.
میراحمدی، مریم (1369). دین و دولت در عصر صفوی. تهران: امیرکبیر.
میر جعفری، حسین (1381). تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران دورة تیموریان و ترکمانان. تهران: سمت.
 میرخواند، محمد بن خاوند شاه (1380). تاریخ روضة الصفا فی سیرة الانبیاء و الملکوک و الخلفا. تصحیح جمشید کیانفر. تهران: اساطیر.
نوایی، عبدالحسین (1356). اسناد و مکاتبات تاریخی ایران (از تیموریان تا شاه اسماعیل). تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
واله اصفهانی، محمدیوسف (1372). خلد برین. به کوشش میرهاشم محدث. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار یزدی.
هینتس، والتر (1362). تشکیل دولت ملی در ایران، حکومت آق‌قویونلوها و ظهور دولت صفوی. ترجمة کیکاووس جهانداری. تهران: خوارزمی.
یزدی، شرف‌الدین علی (1386). ظفرنامة تیموری. تصحیح و تحقیق سید سعید میرمحمد صادق. تهران: مجلس شورای اسلامی و کتابخانة موزه و مرکز اسناد.