با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه الزهرا

3 استاد گروه تاریخ، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

4 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

چکیده

پس از کودتای 28 مرداد، محمدرضاشاه انجام اصلاحاتی را ضروری دانست که اوج آن در انقلاب سفید تداعی پیدا کرد. انقلاب سفید طی چندین مرحله و 19 اصل تحقق پیدا کرد که تشکیل خانه‌های انصاف در روستاها در اصل نهم آن مطرح شد. از آنجایی که تشکیل خانه­های انصاف باعث ایجاد یک نظام اجتماعی و قضایی در روستاهای ایران شد، لذا بررسی عملکرد آنها و تأثیری که بر نظام قضایی روستاهای کشور داشتند، مهم به نظر می‌رسد. هدف مقاله حاضر بررسی عملکرد نهاد خانة انصاف در روستاهای اصفهان از زمان اجرای طرح تا سال 1357ش است و در این راستا به سؤال­های زیر پاسخ می­دهد: 1. تعامل مردم با این نهاد تازه تأسیس چگونه بود؟ 2. خانة انصاف تا چه اندازه در رفع مشکلات روستائیان موفق عمل کرد؟
پژوهش پیش رو درصدد است تا با استفاده از منابع تاریخی و اسنادی این دوره، با به‌کارگیری رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، چرایی و چگونگی تأسیس نهاد خانة انصاف را در روستاهای اصفهان بررسی کند.
دستاوردهای پژوهش حاکی از آن است که هرچند این نهاد تازه تأسیس در رفع پاره‌ای از مشکلات مؤثر عمل کرد، اما به دلیل عدم نظارت دقیق بر عملکرد اعضاء از سوی ناظران، خود منشآ مشکلات دیگری شد و کارکرد مثبت آن تحت تأثیر قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

اطلاعات 80 سال (1389). صاحب امتیاز: مؤسسة اطلاعات و شرکت ایران چاپ. نظارت: جلال رفیع. معاونت: حمیدرضا زاهدی. شرکت ایران چاپ. مؤسسة اطلاعات. جلد اول (از سال 1304-1357). چاپ چهارم.
امین، حسن (1382). تاریخ حقوق ایران. بی­جا: دایرةالمعارف ایرانشناسی.
امین، سیدحسن (1382). «نظام قضایی ایران از آغاز قاجار تا انقلاب مشروطیت»، مجله پژوهش حقوق و سیاست، ش 9. ص 29-72.
بدیع، علی (بی‌تا). ششم بهمن و ثمرات آن. بی­جا: انتشارات مستند.
بنی­هاشم، محمود­ (هورپاس) (1343). انقلاب سپید شاهنشاه (شرح لوایح قانونی شش‌گانه و تشکیل سپاه‌های بهداشت و ترویج و آبادانی). چاپ دوم. تهران.
پهلوی، محمدرضا (1345). انقلاب سفید. بی‌جا: چاپخانه بانک ملی ایران.
پهلوی، محمدرضا (1379). پاسخ به تاریخ. ترجمة شهریار ماکان. تهران: شهرآشوب.
حافظ‌نیا، محمدرضا؛ پارسایی، اسماعیل؛ حسن‌پور پویان، رضا (1390). «بررسی تطبیقی تأثیر نهادهای محلی قبل و بعد از انقلاب اسلامی بر مشارکت شهروند (مطالعة موردی خانة انصاف و شورای داوری». پژوهش­های جغرافیای انسانی. شماره 77. پاییز. ص‌ 145-164. 
حسینی جیلانی، محسن (1362). خانة انصاف و تأثیر اجتماعی آن در ایران. پایان نامه دوره تخصصی فوق لیسانس. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، مؤسسة مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران.
دنمن، دونالد آر (2535شاهنشاهی). چشم انداز پادشاه. ترجمة محمود صاحب. تهران: آیندگان: مؤسسة انتشارات فرانکلین.
رحمانی، ابوالقاسم (1346). انقلاب سفید در سیمای میهن (راهنمای سپاهیان انقلاب). تهران: شرکت نسبی کانون کتاب.
روزنامه راه نجات، سال چهل و هفتم. سه شنبه 21 آبان 1342.
روزنامه کیهان. شماره 5887. شنبه 11 اسفند 1341.
زرنگ، محمد (1381). تحول نظام قضایی ایران (از سقوط رضاشاه تا تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب 1320-1373). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ساکما (سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران) ارجاع به صورت پرونده:
ساکما (Sakma) 5459-293-97.
ساکما (Sakma) 550-293-97.
ساکما (Sakma) 11493-293-97.
ساکما (Sakma) 13632-293-97.
ساکما (Sakma) 15368-293-97.
ساکما (Sakma) 1596-293-97.
ساکما (Sakma) 175-293-97.
ساکما (Sakma) 22183-293-97.
ساکما (Sakma) 24737-293-97.
ساکما (Sakma) 2886-293-97.
ساکما (Sakma) 9968-293-97.
شهلا، مهدی (بی‌تا). مجله کانون وکلا. بی­جا. 67-76.
صادق نوبری، حمید (1347). «سخنی دربارة گسترش خانه­های انصاف در سطح روستاها». کانون وکلاء آذربایجان، خرداد. ش 6. ص 108-114.
طباطبایی، محمد­محیط (1350). تاریخ دادگستری در ایران. تهران: وحید.
فلور، ویلم، امین بنانی (1390). نظام قضایی عصر قاجار و پهلوی. ترجمة حسن زندیه. بی‌جا: انتشارات حوزه و دانشگاه.
کاظمی، محمد (1351). انقلاب شاه و ملت از دیدگاه فلسفی. چاپخانة ارتش شاهنشاهی.
کرزن، جورج ناتانیل. (1387). ایران و قضیه ایران. ترجمة غلامعلی وحید مازندرانی. بی‌جا: علمی و فرهنگی.
لمبتون، آن کاترین سواین فورد. (1394). اصلاحات ارضی در ایران 45-1340. ترجمة مهدی اسحاقیان. تهران: امیرکبیر.
مجله حقوقی مردم، شمار­های 29 و30، پاییز و زمستان 1351.
مجله قضایی، شماره 33، آذرماه 1347.
مجلس شورای ملی، قوانین دوره قانون­گذاری بیست و یکم، 14 مهرماه 1342 تا 13 مهرماه ماه 1344، روز یکشنبه،22 فروردین ماه 1344. 
مجموعه مصوبات ادوار اول و دوم قانون­گذاری.
مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره چهارم، یکشنبه 21 صفر 1340ق/ 20 مهر 1300ش.
مصاحب، شمس‌الملوک (1346). حماسه جاویدان (یادبود جشن فرخنده تاج‌گذاری اعلیحضرت محمدرضا پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران و علیا حضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران). بی‌جا.
ملکم، جان (1362). تاریخ ایران. ترجمة اسمعیل حیرت. بی‌جا: کتابفروشی سعدی.
مهدوی، مسعود (1377). مقدمه­ای بر جغرافیای روستایی ایران. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
ناظم‌الاسلام کرمانی، محمد (1361). تاریخ بیداری ایرانیان. به اهتمام علی‌اکبر سعیدی سیرجانی. تهران: آگاه.
ورهرام، غلامرضا (1367). نظام سیاسی و سازمان‌های اجتماعی ایران در عصر قاجار. تهران: معین.