با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز

چکیده

ضعف و سستی خلافت عباسی و بروز اختلافات درونی حکومت آل­بویه به تأسیس حکومت‌های محلی در منطقه غرب ایران منجر گردید. حکومت بنی‌عناز از جمله حکومت‌های محلی کُرد بود، که در فاصله زمانی 381تا511ق بر مناطق قابل توجهی از غرب ایران حکومت کرد. مسئله پژوهش زمینه‌های شکل‌گیری و گسترش حکومت بنی‌عناز و مناسبات آن با حکومت همجوار و سرانجام عوامل زوال حکومت یاد شده است. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که، ابوالفتح­ بن­عناز و ابوالشوک دو امیر نخست بنی‌عناز با تأسیس و تثبیت این حکومت نقش مهمی در تحولات سیاسی منطقه داشتند؛ اما شکاف قدرت میان اعضای بنی‌عناز، این خاندان را در برابر تهاجمات ترکمانان غز آسیب­پذیر نمود. بدین­ترتیب سلجوقیان با بهره‌گیری از سیاست تهاجمی و منازعات داخلی حکومت بنی‌عناز، حکومت مذکور را مطیع و فرمانبر خود گردانید. از این­رو حکومت بنی‌عناز پس از بیش از نیم قرن مستحیل شدن در قدرت سلجوقیان در سال 511ق منقرض گردید. این مقاله در پی آن است، که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و از نوع کتابخانه­ای و با تاکید بر منابع اصلی، به تحلیل عملکرد حکومت بنی‌عناز و مناسباتش با سلجوقیان بپردازد.

کلیدواژه‌ها

ابن­اثیر (1387ق/1967م). الکامل­فی­التاریخ. بیروت: دارالکتاب العربی.
ابن­جوزی، ابوجعفر (1359ق). المنتظم­فی تاریخ‌الملوک­والامم. الدکن: دائرة­المعارف­الاسلامیه.
ابن­خلدون، ابوزیدعبدالرحمان (1383). العبر تاریخ ابن­خلدون. ترجمة عبدالمحمد آیتی. تهران: پژوهشگاه علوم­انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابودلف، مسعربن­مهلل (1342). سفرنامه ابودلف در ایران. تعلیقات و پژوهش ولادیمیر مینورسکی. تهران: فرهنگ ایران­زمین.
اذکایی، پرویز (1374). آل­حسنویه. دایرة­المعارف بزرگ اسلامی. ج1. تهران: مرکز دایرة­المعارف اسلامی.
انوشه، حسن (1380). بنی‌عناز. دایرةالمعارف تشیع. جلد 3. تهران: نشر سعید محبی.
بدلیسی، امیرشرف­خان (1373). شرف­نامه. تعلیقات محمد عباسی. تهران: حدیث.
 جاف، حسن (1354). «بدربن­حسنویه فرمانروای مقتدر و دادگستر ایرانی». مجلة بررسی­های تاریخی. فروردین و اردیبهشت. شمارة 56.
حموی، یاقوت (1399ق). معجم­البلدان. بیروت: دارالاحیاء لثرات العربی.
دهنوی، نظام­علی (1393). «بنی­حسنویه از ظهور تا سقوط (330-406ق/941-1015م)». مجله پژوهش‌های تاریخی. تابستان. سال ششم. شمارة 22.
رشیدیاسمی، غلامرضا (1363). کُرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او. تهران: امیرکبیر.
الروذراوری، ظهیرالدین ابوشجاع­محمدبن­الحسین (1334ق). ذیل کتاب تجارت­الامم. تصحیح آمدروز. بغداد: بی­نا.
روژبیانی، محمدجمیل (1392). چهار امیرنشین کُرد. تهران: توکلی.
زکی‌بیگ، محمدامین (1381). زبدة تاریخ کرد و کردستان. ترجمة یدالله روشن اردلان. تهران: توس.
ستوده، حسینقلی (1346). آل­مظفر. تهران: دانشگاه تهران.
قیداری، زهرا (1388). «سیمای سلسلة کرد شیعه مذهب آل­حسنویه در عصر آل­بویه». مجلة رشد آموزش تاریخ. بهار 1388. شمارة 34.
لسترنج، گای (1390). جغرافیای تاریخی سرزمین­های خلافت­شرقی. ترجمة محمود عرفان. تهران: علمی و فرهنگی.
مجمل­التواریخ­و­القصص (1318). به تصحیح ملک‌الشعرای بهار. تهران: خاور.
مستوفی، حمدالله (1381). نزهـالقلوب. به کوشش محمد دبیرسیاقی. قزوین: حدیث ­امروز.
ملایری، محمد (1379). تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی. تهران: توس.
میرخواند، میرمحمد (1339). روضـ­الصفا فی سیرة‌الانبیاءو­الملوک­والخلفا. تهران: مرکزی.
مینورسکی، ولادیمیر (1393). «بنی‌عناز؛ خاندانی حکومتگر در جهان اسلام». ترجمة آرمان فروهی. تاریخنامة خوارزمی. فصلنامه علمی ـ تخصصی. سال اول. تابستان.
نسوی، شهاب­الدین محمد (1384). سیرت جلال­الدین منکبرنی. مصحح مجتبی مینوی. تهران: علمی و فرهنگی.