با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

بخش درخور ­توجهی از مجموعه سکه‌های دوره صفوی به سبب کیفیت و اطلاعاتی که در­بر­دارند، از منابع دست اول و شاخص در پژوهش‌های تاریخ اقتصادی، سیاسی‌ و فرهنگی ایران در دوران مورد بحث به شمار می‌روند. نقش این سکه‌ها را در بازخوانی تاریخ محلی نیز نمی‌توان نادیده گرفت. درخصوص معرفی و بازشناسی سکه‌های دوره صفوی و محل ضرب آنها کمابیش آثاری به صورت کاتالوگ، کتاب و مقاله منتشر شده است. اما مطالعات سکه‌شناختی سکه‌های دوره صفوی، هنوز با نواقصی همراه است که از آن جمله به نقص در شناسایی محل ضرابخانه‌های دوره صفوی می‌توان اشاره کرد. بر این اساس، در این پژوهش، برای نخستین بار نمونه سکه‌های کمیابی بررسی می‌شود که مبتنی بر متن سکه، در فرح‌آباد ضرب شده‌اند. اگرچه دو منطقه با عنوان فرح‌آباد – ساری و اصفهان - به دوره صفوی تعلق دارد؛ در منابع مرتبط با سکه‌شناسی دوره صفوی از این ضرابخانه نامی برده نشده است و برخی مجموعه‌داران و سکه‌شناسان در انتساب این سکه‌ها به دو فرح‌آباد مذکور اختلاف نظر دارند. در این پژوهش ضمن اینکه تنها نمونه‌های این سکه‌های کمیاب نخستین بار معرفی می‌شوند، فرح‌آباد محل ضرب آنها نیز شناسایی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

ترکمان، اسکندربیک (1382). تاریخ عالم‌آرای عباسی، ج 2 و 3، تصحیح ایرج افشار، تهران:‌ امیرکبیر.
تقوی، عابد (1388). «نقش متغیرهای محیطی در شکل‌گیری، توسعه و تخریب بافت کهن شهر فرح‌آباد عصر صفوی». مجله پژوهش‌های باستان‌شناسی، ش 1. بهار و تابستان، 166-155.
تقوی، عابد؛ هاشمی زرج‌آباد، حسن (1391). «حیات اجتماعی مجموعه شهری فرح‌آباد ساری در عصر صفوی از شکل‌گیری تا فروپاشی»، نامه باستان‌شناسی، ش 3. دوره دوم. پاییز و زمستان، 114-97.
دلاواله، پیترو (1370). سفرنامه پیترو دلاواله، قسمت مربوط به ایران. ترجمه و حواشی شجاع‌الدین شفا، تهران: علمی و فرهنگی.
رابینو، سنت لویی (1343). سفرنامه مازندران و استرآباد، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
رستم‌الحکماء، هاشم آصف (1352). رستم التواریخ. تصحیح
محمد مشیری. تهران: دنیای کتاب.
سرفراز، علی­اکبر؛ آورزمانی، فریدون (1379). سکه‌های ایران از آغاز تا دوران زندیه. تهران: سمت.
شاردن، ژان (1372). سفرنامه شاردن. ترجمه اقبال یغمایی. تهران: توس.
شریفی،‌ عبدالمطلب (1391). «شهر صفوی فرح‌آباد ساری». چکیده مقالات یازدهمین گردهمایی باستان‌شناسان ایران، پژوهشکده باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی،‌ صنایع دستی و گردشگری.
عقیلی، عبدالله (1377). دارالضرب‌های ایران در دوره اسلامی. تهران: موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
علاء‌الدینی، بهرام (1391). سکه‌های مسی ایران فلوس دوره‌های صفوی تا قاجار. تهران: یساولی.
قائینی، فرزانه (1388). سکه‌های دوره صفویّه. تهران: پازینه.
کروسینسکی، تادئوس یودا (1363). سفرنامه کروسینسکی، عبدالرزاق دنبلی مفتون. تصحیح مریک میراحمدی، تهران: توس.
کریمان، حسن؛ تقوی، عابد (1389). «شهرهای مازندران در راهبرد ملی صفویان؛ مطالعه موردی فرح‌آباد ساری». مجموعه مقالات چشم‌انداز باستان‌شناسی شمال کشور در دهه آینده. به کوشش سید مهدی کوهپر و دیگران،
گیلانی، ملاشیخعلی (1352). تاریخ مازندران. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ.
لاکهارت، لارنس. (1383). انقراض سلسله صفویه. ترجمه اسماعیل دولتشاهی. تهران: علمی و فرهنگی.
متی، رودلف؛ رودی، پ (1387). «ادغام ضرابخانه‌ و وخامت مسکوکات در اواخر دوره صفوی (ضرابخانه هویزه)». اقتصاد و سیاست خارجی عصر صفوی. ترجمه حسن زندیه، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 192-151.
مستوفی، محمد محسن (1375). زبدة التواریخ، تصحیح بهروز گودرزی، تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
نورانی، یزدان (1369). «گمانه‌زنی، تعیین حریم شهر فرح‌آباد ساری». مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی مازندران. منتشر نشده.
ــــــــــــ (1373). «گمانه‌زنی و تعیین حریم شهر قدیم فرح‌آباد (خزرآباد)». مرکز اسناد اداره کل میراث فرهنگی مازندران. منتشر نشده.
ــــــــــــ (1385). «گمانه‌زنی با هدف ساماندهی مجموعه کاخ
جهان‌نمای فرح‌آباد ساری». مرکز اسناد میراث فرهنگی. منتشر نشده.
واله اصفهانی، محمد یوسف (1382). ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم (خلد برین). تصحیـح محمدرضا نصیری،
 
Kleiss, Wolfram (1981). “Schloss Shahrestanak nördlich Teheran.” AMI. N.S. 14.
Matthee, Rudi (2001). “Mint Consolidation and the Worsening of the Late Safavid Coinage: The Mint of Huwayza.” Journal of the Economic and Social History of the Orient. Vol. 44. No. 4.
Matthee, Rudi (2003). “The Safavid Mint of Huvayzeh: The Numismatic Evidence,” Society and Culture in the Early Modern Middle East, Studies on Iran in the Safavid Period, Edited by Andrew J. Newman. Leiden, Boston: Brill.
Rabino di Borgomale, H. L. (1971). Coins, Medals, and Seals if Shahs of Iran (1500-1941).
 
تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
وحید قزوینی، میرزا محمدطاهر (1381). تاریخ جهان‌آرای عباسی. تصحیح سیدسعید میرمحمد صادق. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 
Alemi, Mahvash (1996). “Documents: The Safavid Royal Gardens in Sari”. In Environmental Design: Journal of the Islamic Environmental Design Research Centre 1, edited by Attilo Petruccioli. Rome: Dell’oca Editore. 98-103.
Avrich, Paul (1976). ‘’Russian Rebels. 1600-1800’’, New York: Schocken Books.
Beaudouin, Eugène (1933). “Ispahan sous les grands Chahs. XVIIe siècle”. Urbanisme. No.10. January. PP. 8-42.
Cuhaj, George S.; Michael, Thomas (2013). The 2013 Standard Catalog of World Coins. 1901-2000, 40th Edition.
Kleiss, Wolfram (1999). “Farahabad”, Encyclopaedia Iranica. Vol. IX, NewYork: Bibliotheca Persica Press, pp. 233-234