Document Type : pajoheshi
Author
University of Mohaghegh Ardabili
Abstract
With the formation of the Safavid government and the beginning of the Ottoman-Iran wars in northwestern Iran, Maku region, with Maku Castle as its center, became one of the gateways between Persian territories and eastern Anatolia in the center of these battles. The castle’s ownership shifted many times between the Safavids and the Ottomans. Where did Maku Castle stand in the Ottoman-Safavid conflicts? The present study attempted to investigate the status of Maku Castle during the Ottoman-Safavid conflicts via an analytical research approach. The study claims that Maku Castle had an important place in the military policy of the Safavids and the Ottomans due to its stability and location at the Iranian-Anatolian border crossing, and this issue was the cause of the disputes between the two powers over this castle. The result was that the Ottomans and Safavids tried to consolidate their influence along the border by lodging their own tribes at Maku Castle. Shah Abbas I showed his military superiority over the Ottomans by defeating the Ottoman-affiliated tribes in northwestern Iran, capturing Maku Castle, and housing the Bayat tribe in the fortress of this castle. During the reign of Shah Safi, the Ottomans seized Maku Castle, which was destroyed under the Zuhab peace treaty. However, the Safavids, in violation of the peace treaty, captured the castle and controlled it, with brief pauses, until the fall of Isfahan.
Keywords
ابوبکر بن عبداله (1392). تاریخ عثمان پاشا: شرح یورش عثمانی به قفقاز و آذربایجان و تصرّف تبریز ( 998-993قمری). به کوشش یونس زیرک. ترجمه و توضیحات نصرالله صالحی. تهران: طهوری.
اسدی‌فر، سعید (۱۳۹۵). سرزمین کرمانجها: نگاهی به‌نژاد، تاریخ، جغرافیا و مساکن اولیه و آداب و رسوم قوم ایرانی کرد از ادوار گذشته تاکنون. تهران: سفیر اردهال.
اسکندربیگ ترکمان (1387). تاریخ عالم آرای عباسی. به کوشش ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
اشتهاردی، محمد حسن. تذکره الدنابله. نسخۀ خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی. ثبت 8345.
افتخاری بیات، حسینقلی (1381). تاریخ ماکو. به کوشش حسین احمدی. تهران: شیرازه.
افوشته‌ای نطنزی، محمود بن هدایت الله (1373)، نقاوۀ الآثار فی ذکرالاخیار. به اهتمام احسان اشراقی. تهران: علمی و فرهنگی.
اوزون چارشلی، اسماعیل حقی (1377). تاریخ عثمانی. ترجمۀ ایرج نوبخت. تهران: کیهان.
اینالجق، خلیل (1388). امپراتوری عثمانی (عصر متقدّم 1300تا1600). ترجمۀ کیومرث قرقلو. تهران: بصیرت.
بدلیسی، شرف الدین بن شمس الدین (1377). شرف‌نامه: تاریخ مفصل کردستان. به اهتمام ولادیمیر ولییامینوف زرنوف. تهران: اساطیر.
بیانی، خانبابا (1347). «اسناد و نامه‌های تاریخی دورۀ صفوی». مجلۀ بررسی‌های تاریخی. شماره 15 و 16. ص29-1.
پچوی، ابراهیم (1866م). تاریخ پچوی. استانبول: مطبعۀ عامره.
تاریخ قزلباشان (1361). به کوشش میرهاشم محدث. تهران: بهنام.
ثریا، محمد (۱۳۱۱). سجل عثمانی. استانبول: مطبعۀ عامره.
جنابدی، میرزا بیگ حسن بن حسینی (1378). روضۀ الصفویه. به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
چلبیزاده، اسماعیل عاصم افندی (1282). تاریخ راشد. استانبول: مطبعۀ عامره.
حسینی استرآبادی، سیدحسین بن مرتضی (1366). تاریخ سلطانی: از شیخ صفی تا شاه صفی. به کوشش احسان اشراقی. تهران: علمی.
حمدالله مستوفی (1362). نزهه القلوب. به سعی گای لسترنج. تهران: دنیای کتاب.
خواجگی اصفهانی، محمد معصوم (1368). خلاصۀ السیر. به کوشش ایرج افشار. تهران: علمی.
خیرالله افندی (1282). تاریخ دولت علیۀ عثمانیه. استانبول: مطبعۀ عامره.
درویش پاشا (1397). لایحۀ تحدید حدود ایران و عثمانی(1266-1268 هجری قمری. ترجمه از ترکی عثمانی میرزا جهانگیرخان ناظم الملک مرندی یکانلو. تصحیح نصرالله صالحی. تهران: طهوری.
دلاواله، پیترو (1384). سفرنامۀ پیترو دلا واله. ترجمۀ شعاع‌الدین شفا. تهران: علمی و فرهنگی.
رفیق، احمد (۱۳۱۸). عثمانلی قوماندانلری. استانبول: کتابخانه اسلام و عسکری.
روزنامۀ سفر سلطان مراد چهارم به ایروان و تبریز (1390). تصحیح و مقدمۀ یونس زیرک. ترجمۀ نصرالله صالحی. تهران: طهوری.
روملو، حسن (1384). احسن التواریخ. به کوشش عبدالحسین نوایی. تهران: اساطیر.
سعدالدین افندی، خواجه محمد(1862). تاج التواریخ. استانبول: مطبعۀ عامره.
سلانیکی، مصطفی (1970). تاریخ سلانیکی. فریبروک: بی‌نا.
سیوری، راجر (1382). ایران عصر صفوی. ترجمۀ کامبیز عزیزی. تهران: مرکز.
شاملو، ولی قلی بن داوود قلی (1374). قصص الخاقانی. به کوشش سید حسن سادات ناصری. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شاه طهماسب صفوی (1300). تذکرۀ شاه طهماسب. تهران: کاویانی.
صولاق زاده، محمد (1298). صولاق زاده تاریخی. استانبول: محمود بک مطبعه‌سی.
عالم آرای شاه اسماعیل (1388). به کوشش اصغر منتظر صاحب. تهران: علمی و فرهنگی.
عبدی بیگ شیرازی (1369). تکملۀ الاخبار. به کوشش عبدالحسین نوائی. تهران: نی.
عزیزالسلطان، غلامعلی‌خان (1376). روزنامۀ خاطرات عزیزالسلطان: ملیجک ثانی. به کوشش محسن میرزایی. تهران: زریاب.
غفاری قزوینی، قاضی احمد (1396). تاریخ جهان آرا. چاپ سید ابوالقاسم مرعشی. به اهتمام عبدالکریم جربزه‌دار. تهران: اساطیر.
فریدون بیگ (بی‌تا). مجموعه منشئات السلاطین فریدون بک. بی‌جا: بی‌نا.
فلور، ویلیم (1387). دیوان و قشون در عصر صفوی. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.
قبادالحسینی، خورشاه (1379). تاریخ ایلچی نظام شاه. به کوشش محمدرضا نصیری و کوئیچی هانه دا. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
قزوینی، بوداق منشی (1378). جواهرالاخبار. به کوشش محسن بهرام نژاد. تهران: میراث مکتوب
قمی، قاضی احمد بن شرف الدین الحسین الحسینی (1383). خلاصۀ التواریخ. تصحیح احسان اشراقی. تهران: دانشگاه تهران.
کلاویخو، روی گونسالس (1384). سفرنامۀ کلاویخو، ترجمۀ مسعود رجب نیا. تهران: علمی و فرهنگی.
گیلاننتز، پطرس دی سرکیس (1371). سقوط اصفهان (گزارش‌های گیلاننتز دربارۀ حملۀ افغانان و سقوط اصفهان). ترجمۀ محمد مهیار. اصفهان: گل‌ها.
لطفی پاشا (1341). تواریخ آل عثمان. مصحح حافظ کتبی عالی. استانبول: مطبعۀ عامره.
لمبتون، آن کاترین (1362). مالک و زارع در ایران. ترجمۀ منوچهر امیری. تهران: علمی و فرهنگی.
محمد بن محمد (1276). نخبه التواریخ و الاخبار. استانبول: تقویم‌خانۀ عامره.
مرندی یکانلو، میزا محبعلی خان ناظم الملک (1395). مجموعه رسائل و لوایح تحدید حدود ایران و عثمانی1309-907هجری قمری. تصحیح و پژوهش نصرالله صالحی. تهران طهوری.
منجم باشی، احمد بن لطف الله (1393). تاریخ منجم باشی یا صحایف الاخبار فی وقایع الآثار. ترجمۀ نصرت الله ضیایی. تهران: مهر اندیش.
منجم یزدی، ملا جلال الدین (1366). تاریخ عباسی یا روزنامۀ ملاجلال. به کوشش سیف الله وحیدنیا. تهران: وحید.
موسوی ماکویی، میراسدالله (1376). تاریخ ماکو. تهران: بیستون.
میرزا سمیعا، محمد سمیع (1378). تذکرۀ الملوک. به کوشش محمد دبیر سیاقی. تهران: امیرکبیر.
مینورسکی، ولادیمیر (1378). سازمان اداری حکومت صفوی یا تعلیقات مینورسکی بر تذکره الملوک. ترجمۀ مسعور رجب‌نیا. تهران: امیرکبیر.
نادرمیرزا (1393). تاریخ و جغرافی دارالسلطنۀ تبریز. به کوشش غلامرضا طباطبایی‌مجد. تبریز: آیدین و یانار.
نشانجی، محمدپاشا (1279). تاریخ نشانجی. استانبول: مطبعۀ عامره.
نصیری، محمد ابراهیم بن زین العابدین (1373). دستور شهریاران. به کوشش محمد نادر نصیری مقدم. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
نعیما، مصطفی (1281). تاریخ نعیما. بی جا: بی نا.
نوایی، عبدالحسین (1353). شاه عباس: مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشت‌های تفصیلی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
واله قزوینی اصفهانی. محمد یوسف (1382). خلدبرین: ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم (1071-1038). به کوشش محمدرضا نصیری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
وحیدقزوینی، محمد طاهر (1383). تاریخ جهان آرای عباسی. به کوشش سید سعید میر محمدصادق. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
Alcock, Thomas (1831). Traveles in Russia, Persia. Turkey and Greece in 1828-9. London: Clarke and Son.
Çelebi, Evliya (2012). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebı Seyahatnamesi. Hazirlayanlar Seyit Ali Kahramanve Yücel Dağli. Istanbül: YapiCredi Yayinlari.
Hewsen, Robert (2011). Avaryar. in Encyclopedia Iranica. Vol. 3. Fasc1. P. 32.
İrəvanəyalətininicmaldəftəri (1996), Araşdirma, Tərcümə, Qeyd VƏ lavələrin Müəllifləriç ZiyaBünyadov Hüsaməddin Məmmədow. Baki: Elm.
Kürtüluş, Riza (2003). MÂKÛ Islam Ansiklopedisi. 27c. 459-458s. Ankara.
Kütükoğlu, Bekır (1993). Osmanli-İran Siyasi Münasebetleri. Istanbul: Fetih Cemıteti.
Minorsky, Vladimir (1993). Maku in the: First Encyclopedia of Islam 1913-1936. V.5. Leiden: E.J. Brill.
34 Numralive H.986/1578 TarihliMühimme Defterı, (2001). YüksekLisans Tezi. Hazirlayan: Yunes Eren. Marmara Universitesi.
74 Numralı Mühımme Defteri (2015). Transkripsıyonu Değerlendırılmesı: Aydın Acar. Erzurum: Atatürk Universitesi.
83Numralı Mühımme Defteri (2001). Ankara. Başbakanlık Devlet Arşıvlerı.
Qarayev, Еlçin. (2010). İrəvanХanliği (1747-1828). Bakı: AvropaNəşriyyatı.
Simonian, Hovann. H (2007). The Hemshin: History, Society and Identity in the Highlands of Northeast Turkey. London and New York: Routledge.
Kiliç, Orhan(1997). XVI. Ve XVII. Yüzyıllarda Van. 1548-1648. Van: Belediye Başkanlığı
Kiliç, Orhan(2007). Ocaklık”Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul. pp317-318.
Kiliç, Orhan (2012). Teşkilat ve İşleyiş Bakımından Doğu Hududundaki Osmanlı Kaleleri ve Mevâcib Defterleri, OTAM (Osmanlı Teşkılat Tarihi). Sayı31. S87-128
Kiliç, Remzi (1994). Kanuni Sultan Süleyman Devri Osmanli-Iran Münasebetleri (1520-1566). DoktoraTezi. Erjiyes Universitesi.
Kirzioğlü, Fahrettin (1976). Osmanlilar’ın Kafkas-Elleri’nı Fethi (1451-1590). DoktoraTezi. Ankara: Sevinc Matbaasi.
Konük, YunusEmre (2005). Sültan IV. Mürad’ın BağdadSeferı Ve Kasr-ıŞırın Antlaşması ,Yüksek Lısans Tezı. Afyon Kocatepe Ünıversıtesı.
Küpeli, Özer (2011). Evlıya Çelebinin İlk İran Seyahati Güzerğahı ve Kalelere İlışkin Bilgiler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XI.2, S69-79.
Kürtüluş, Riza (2003). MÂKÛ Islam Ansiklopedisi. 27c. 459-458s. Ankara.
)