In collaboration with Payame Noor University and Iranian Society of History

Document Type : pajoheshi

Authors

1 Ph.D. student of Archeology of Islamic era, Tarbiat Modarres University

2 Ph.D, professor of archeology, Mazandaran University

3 Associate Professor, Department of Archeology, Tarbiat Modarres University

4 Associate Professor, Department of History, Tarbiat Modarres University

Abstract

After the time of Rudbar-e Alamut and Quhestan, the state of Qumes was the third district in which Nazari bases were extensively built. The Ismailis’ strategy in dominating a region was to capture the castles of that area and use those castles as a base to occupy the entire area. In line with this strategy, Nazaris led by Hasan-e Sabbah in 489 AH through the internal disputes between the Seljuqs, were able to win the castle of Gerdkouh and several other castles in the province of Qumes; they then gradually annexed the Qumes to their territory. Through collection of data from historical sources, utilization of an inferential analytical method, and reliance on the results of archaeological explorations of Ismaili’s castles of Qumes, this article presents the search for answers to the following questions: what are the reasons for the importance of Qumes to the Ismailis, and what is the role of Qumes in legitimizing the Nazari Ismailis’ presence in Iran? The results of this study indicated that Qumes was important for the Nazaris in two key ways: first, its location between the two strategic centers, Rudbar-e Alamut and Quhestan; and its functioning as a bridge between the two regions; secondly, the location of the Khorasan commercial highway leading out from this region. On one hand, these features were responsible for greater integration of the Ismailis’ realm, and on the other hand, the domination of the castles of this area, especially Gerdkouh, led to dominance of the Khorasan highway and its branches. All of these factors clearly contributed to the Nazaris’ political and economic power.

Keywords

ابن اثیر جزری (1371). تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران. ترجمة عباس خلیلی و ابوالقاسم حالت. تهران: علمی.
ابن اسفندیار، محمد بن حسن (1366). تاریخ طبرستان. تصحیح عباس اقبال آشتیانی. چاپ دوم. تهران: پدیده خاور.
اشرفی، الهه (1395). بررسی تحولات اسماعیلیان در منطقة قومس. پایان­نامة منتشر نشدة کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود.
باسورث، کلیفورد ادموند (1370). تاریخ سیستان، از آمدن تازیان تا برآمدن دولت صفاریان، ترجمة حسن انوشه. تهران: سپهر.
بیهقى، على بن زید (1361). تاریخ بیهق. تصحیح احمد بهمنیار. تهران: کتاب­فروشی فروغی.
جوزجانى، منهاج­الدین سراج‏، ‏1363، طبقات ناصرى‏، تصحیح و تحشیه عبدالحى حبیبى‏، چاپ اول، تهران،‏ دنیاى کتاب.
جوینى‏، عطا ملک (1385). تاریخ جهانگشاى جوینى. تصحیح محمد قزوینى. چاپ چهارم. تهران: دنیای کتاب.
حمدالله‏ مستوفى قزوینی (1364). تاریخ گزیده‏، تصحیح عبدالحسین نوایى. چاپ سوم. تهران:‏ امیرکبیر.
حمزئیان، حمید (1379). «اسماعیلیه در قومس»، فصلنامة فرهنگ قومس. شماره شانزدهم. ص 75-91.
دفتری، فرهاد (1375). تاریخ و عقاید اسماعیلیه. ترجمة فریدون بدره­ای. تهران: فرزان روز.
دفتری، فرهاد (1393). تاریخ و سنت­های اسماعیلیه. ترجمة فریدون بدره­ای. تهران: فرزان روز.
دفتری، فرهاد (1390). تاریخ و اندیشه‌های اسماعیلی در سده‌های میانه. ترجمة فریدون بدره­ای. چاپ دوم. تهران: فرزان روز.
رشیدالدین فضل‌الله همدانى‏ (1387). جامع التواریخ اسماعیلیان.‏ تصحیح محمد روشن.‏ تهران:‏ میراث مکتوب.
رشیدالدین فضل‌الله همدانى‏ (1393). جامع التواریخ: قسمت اسماعیلیان و فاطمیان و نزاریان و داعیان و رفیقان.‏ به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه و محمد مدرسی زنجانی. چاپ پنجم. تهران:‏ علمی و فرهنگی.
ستوده، منوچهر (1345). قلعه‌های اسماعیلیه در رشته کوه‌های البرز. تهران: دانشگاه تهران.
شادپور، حسن (1385). «قومس و اسماعیلیان». فصلنامه تاریخ اسلام. دورة 7. شمارة 4. ص 119-138.
شبانکاره­اى‏، محمد بن على بن محمد (1381). مجمع الانساب. تصحیح میرهاشم محدث. تهران: امیرکبیر.
طبری، محمدبن جریر (1375). تاریخ طبری. ترجمة ابوالقاسم پاینده. چاپ پنجم. تهران: اساطیر.
فرقانی، محمدفاروق (1381). تاریخ اسماعیلیان قهستان. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فرنود، رضا (1390). اطلس تاریخی ایران از ظهور اسلام تا دوران سلجوقیان. چاپ دوم. تهران: نشر نی.
قاضی نعمان، افتتاح‌الدعوه (1986م). تحقیق فرحات الشراوی. تونس: الشرکه التونسیه التوزیع.
لمتون، آن (1396). تداوم و تحول در تاریخ میانة ایران. ترجمة یعقوب آژند. چاپ پنجم. تهران: نشر نی.
لویس، برنارد (1371). فدائیان اسماعیلی. ترجمة فریدون بدره­ای. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
محمد بن ابراهیم خبیص (1343). سلجوقیان و غز در ایران. تصحیح و مقدمة محمدابراهیم باستانی­پاریزی. تهران: نشر علم.
مرادان، علی­اکبر (1388). گزارش گمانه­زنی و نجات‌بخشی محوطه مهرنگار دامغان. گزارش منتشر نشده. مرکز اسناد میراث فرهنگی سمنان.
منشی کرمانی، ناصرالدین (1362). سمط العلی للحضره العلیا. تصحیح عباس اقبال. تهران: اساطیر.
  نسوی، شهاب الدین محمد (1324). سیرة جلال‌الدین یا تاریخ جلالی. تصحیح محمد ناصح. تهران: انجمن ادبی ایران.
ویلی، پیتر (1386). آشیانه عقاب: قلعه‌های اسماعیلی در ایران و سوریه. ترجمة فریدون بدره­ای. تهران: فرزان روز.
هاجسن، مارشال، (1393). فرقة اسماعیلیه. ترجمة فریدون بدره­ای. چاپ هفتم (پنجم از ویراستة دوم). تهران: علمی و فرهنگی.