Document Type : pajoheshi
Authors
Abstract
Oil nationalization movement had a decisive influence on Iran's contemporary history and the clerics played an important role in this field. So, this article is going to evaluate the role of Esfahan’s clerics in that period of history and answer the following questions. How much the clerics were involved in mobilization and leading the popular movements in favor of the oil nationalization movement? What outcomes could they bring for the religious forces? Were they be able to attract the young generations’ attention and trust for the next struggle? Studying these questions is based on this theory that the clerics were highly influential in the society of those previous days. This is a descriptive and analytical article which is done based on archive, library and field research sources. Research findings show that Esfahan’s religious forces were able to simulate the popular movements, therefore, Ayatollah Kashani used this power for the benefit of movement. But after a dispute between the leaders of the movement, most clerics turned away from doctor Mosaddegh for different reasons including the increasing power of Tudeh party and took a conservative action against coup. Observing this attempt, most the young were disappointed from “power of religion” to continue the fight against dictatorship. This trend continued until the arrival of Ayatollah Khomeini in politics.
Keywords
آبراهامیان، یرواند (1386). ایران بین دو انقلاب. ترجمه محسن شمسآبادی و محسن مدیرشانهچی. تهران: مرکز.
اسرارکودتا، اسناد محرمانه CIA درباره عملیات سرنگونی دکتر مصدق (1379). مترجم دکتر حمید احمدی. تهران: نشر نی.
اسنادی از انجمنها و جوامع مذهبی در دورهی پهلوی (1381). تهیه و تنظیم مرکز اسناد ریاست جمهوری. تهران: مرکز اسناد ریاست جمهوری.
افراسیابی، بهرام و سعید دهقان (1360). طالقانی و تاریخ. تهران: انتشارات نیلوفر.
آوری، پیتر و گاوین همبلی و چارلز ملویل و...(1388). تاریخ ایران از رضا شاه تا انقلاب اسلامی(از مجموعه تاریخ کمبریج دفتر دوم از جلد هفتم). ترجمه مرتضی ثاقب فر. تهران: جامی.
بستهنگار، محمد (1381). مصدق و حاکمیت ملت. تهران: قلم.
بهرامی، روحالله (1382). اسنادی از قیام سی تیر 1331. تهران: مرکز اسناد ریاست جمهوری.
ترکمان، محمد (1359). اطلاعاتی درباره: تشنجات، درگیریهای خیابانی و توطئه در دوران حکومت دکتر محمد مصدق. دقتر اول. تهران: رسا.
ـــــــــــ (1374). نامههای دکتر مصدق. تهران: نشر هزاران.
ـــــــــــ (1379). نقدی بر کتاب مصدق و نبرد قدرت و اسنادی درباره رابطه علما با دکتر مصدق. تهران، رسا.
جانزاده، علی (1382). خاطرات سیاسی رجال ایران: از مشروطیت تا کودتای 28 مرداد 1332. تهران: جانزاده.
جعفری علیزاده، احمد (بی تا). شهدای سی ام تیرماه 1331. بیجا: انتشارات توحید.
جعفریان، رسول (1382). اسنادی از خاندان روضاتیان. قم: انصاریان.
ـــــــــــ (1387). مقالات تاریخی دفتر سیزدهم و چهاردهم. قم: دلیل ما.
ـــــــــــ (1387). جریان و سازمانهای مذهبی- سیاسی ایران. تهران: خانه کتاب.
حسینیان، روح ا... (1381). بیست سال تکاپوی اسلام شیعی در ایران،1320-1332ش. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
حنیف، محمد (1383). اصفهان در انقلاب (مجموعه تاریخ های محلی انقلاب اسلامی/2). تهران: عروج.
دهنوی، محمد (1361). مجموعهای از مکتوبات، سخنرانیها و پیامهای آیتالله کاشانی ازمهر ماه 1330 تا قیام ملی سیام تیر 1331 . تهران: چاپخش.
دوانی، علی (1377). نهضت روحانیون ایران، ج 1،2. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ذبیح، سپهر (1378). تاریخ جنبش کمونیستی در ایران. مترجم محمد رفیعی مهرآبادی. تهران: عطائی.
ـــــــــــ (1381). ایران در دوره مصدق: ریشههای انقلاب ایران. مترجم محمد رفیعی مهرآبادی. تهران: عطائی.
رجایی، عبدالمهدی (1385). «نگاهی به کودتای 28 مرداد 1332 در اصفهان». تاریخ معاصر ایران. س10. ش 37. صص 91-63.
رسولیپور، مرتضی (1380). ناگفته هایی از دولت دکتر مصدق. تهران: مؤسسه فرهنگی پژوهشی نظر.
رهنما، علی (1384). نیروهای مذهبی بر بستر حرکت نهضت ملّی. تهران: گام نو.
روضاتی، محمدعلی (1371). زندگانی حضرت آیتالله چهارسوقی. اصفهان: چاپخانه داد.
زادهوش، محمدرضا (1382). «مروری بر زندگی آیتالله زند کرمانی». کتاب ماه (دین). س 6. ش 66 – 67.
زاهدنجفی، محمد (1382). فطرت بیدار زمان(شرح حال و اندیشههای آیتالله محمدباقر زندکرمانی). اصفهان: عطر عترت.
سازمان اسناد ملّی ایران (1329). وضعیت کارخانجات/ اوضاع اجتماعی/ بهداشتی/ فرهنگی/ اقتصادی اصفهان و اختلاف بین سندیکاهای کارگری به تحریک حزب توده. 293002011 .13-2.
ـــــــــــ (1330). سخنرانیهای انجمن تبلیغات دینی در حمایت از مصدق و ملّی شدن نفت. 290004189. 1.
سحابی، عزتاله (1380). مصدق، دولت ملی و کودتا. تهران: طرح نو.
شیخی، الیاس (1386). اصفهان قلب سیاسی ایران
صلواتی، فضل ا...(1385). مجموعه مقالات کنگره بزرگداشت اصفهان. تهران: اطلاعات.
فردوست، حسین (1374). ظهور و سقوط سلطنت پهلوی. ج1. تهران: اطلاعات.
فلسفی، محمدتقی (1376). خاطرات و مبارزات حجهالاسلام فلسفی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
قاسمی، رحیم (1388). بزم معرفت. اصفهان: کانون پژوهش.
ـــــــــــ (1388). گلزار فضیلت، مشاهیر تخت فولاد تکیه فاضل هندی. اصفهان: کانون پژوهش.
کاتم، ریچارد (1371). ناسیونالیسم در ایران. مترجم فرشته سرلک. تهران: نشر گفتار.
کاتوزیان، همایون (1379). مصدق و نبرد قدرت. مترجم احمد تدین. تهران: رسا.
کاظمی، عباس (1383). جامعه شناسی روشنفکری دینی در ایران. تهران: طرح نو.
کتابی، محمدباقر (1375). رجال اصفهان. اصفهان: گلها.
کرباسیزاده اصفهانی، علی (1380). نگاهی به احوال و آراء حکیم مدرس اصفهانی. اصفهان: کانون پژوهش.
کلباسی، علی(1353). اقتصاد شهر اصفهان: تهران.
گازیوروسکی، مارک (1367).کودتای 28 مرداد 1332. مترجم غلامرضا نجاتی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
گزارشی ازحماسه پانزده خرداد دراصفهان به روایت خاطرات (1371). اصفهان: بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران.
گلبیدی، حسین (1380). آیتالله کاشانی و نفت. مقدمه محمد نحوی. تهران: اسلامی.
لاجوردی، حبیب (1387). خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی(استاد فلسفه و فرزند بنیاد گذارحوزهی علمیهی قم). تهران: نادر.
مدیرشانهچی، محسن(1385). فرهنگ احزاب و جمعیتهای سیاسی ایران. تهران: نگاه معاصر.
مسعودنیا، حسین (1386). علل پیدایش و تحلیل کارکرد احزاب سیاسی در ایران 1332-1320 شمسی (با تکیه بر مورد اصفهان). رساله دکتری. دانشگاه اصفهان.
معاصر. مقدمه دکتر مجید کارشناس. اصفهان: دادیار.
منتظرالقائم، اصغر(1389). دانشنامه تخت فولاد اصفهان آ-ج. ج ا. اصفهان: مجموعه فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
منتظری، حسینعلی (1379). خاطرات آیتالله حسینعلی منتظری. بیجا.
موحد، محمدعلی (1378). خواب آشفتهی نفت: دکتر مصدق و نهضت ملی ایران. تهران: کارنامه.
میثمی، لطفالله (1378). از نهضت آزادی تا مجاهدین (خاطرات لطفالله میثمی). تهران: صمدیه.
Akhavi, S. (1980). Religion and Politic in Contemporary Iran. NewYork.
2. روزنامهها
اصفهان (1329). شماره 725.
ـــــــــــ (1330). شماره 742، شماره 744، شماره 746، شماره 748، شماره 852، شماره 854، شماره 869، شماره 786، شماره787.
ـــــــــــ (1331). شماره 851، شماره 869، شماره 870.
ـــــــــــ (1332). شماره976.
پادزهر (1330). شماره9.
پیکار اصفهان (1331). شماره45.
چهلستون (1330). شماره16، شماره19، شماره20.
چهلستون (1332). شماره104.
مجاهد (1332). شماره52، شماره58.
نقش جهان (1325). شماره 615.
3. مصاحبهها
صاعداصفهانی، محمدعلی (متولد 1304). در سال 1325ش عضو انجمن تبلیغات دینی اصفهان شد و از این طریق با فعالیتهای روحانیون اصفهان آشنایی پیدا کرد. تاریخ مصاحبه: 5 /10/ 1389، 29 /10/ 1389 اصفهان.
صلواتی، فضلالله (متولد1317). از مطلعین جریانهای سیاسی آن دورهی اصفهان به شمار میآید. او فرزند آیتالله حیدرعلی صلواتی است و از این رو از نزدیک در جریان فعالیتهای روحانیون اصفهان قرار داشت. تاریخ مصاحبه: 7/۱0/ 1389 اصفهان.
میرمحمدصادقی، رضا (متولد1313). در سن 13 سالگی فعالیت سیاسی خود را با فروش روزنامههای وابسته به فداییان اسلام، شروع کرد و در سن 19 سالگی نیز در قالب نیروهای مذهبی به مبارزه برای ملّی شدن صنعت نفت ادامه داد. تاریخ مصاحبه: 4/۱۱/ 1389 اصفهان.
واعظی، حسین (متولد 1310). فعالیت سیاسی خود را در سال 1323ش. با عضویت در اتحادیه کارگری به ریاست شمس صدری آغاز کرد و در سال 1329ش. هم عضو حزب زحمتشکان اصفهان شد. تاریخ مصاحبه: 13/۴/ 1390 اصفهان.
4. منبع الکترونیک
س.ر، وب‌لاگ شهید مهندس سیدمجید شریف واقفی، اصفهان در دهه‌های 1350 - 1330ش».
http://www.msharifvaghefi.blogfa.com/post-26.aspx (access1387/01/24شنبه، )
)