Document Type : pajoheshi
Author
Abstract
In 20 Muharram of the year 1060 AH / 22 January 1650, the movement against colonial domination ended one hundred and fifty years of Portuguese rule in Oman and the new founded dynasty of Al Ya'arebeh in the shadow of the sea power and the weakness of the central governments, have intensified attacks and assaults to the coasts and islands and ports of Iran. Thus, confrontations between the two countries overshadowed the interactions and previous links. In 1744 A.D, Ahmed bin Saeed Abu Saeedi (1783- 1693 AD) with the title of Imam Ahmed bin Saeed was chosen to lead people. This Imamate and Leadership was the beginning of reign of Abu Saeedi's kings that in the 18th and 19th centuries was a vital element in the political, economic and military situation of the Persian Gulf. The confrontation of Imams of Ya'areby dynasty and sultans of Muscat and Oman with the Iranian government and leasing of some of the islands and ports by them are important part of the history of the Persian Gulf and Oman Sea. Examining how the sultans of Al Abu Saeed in the Oman region empowered, their invasions and the domination to the northern shipping lines of the Persian Gulf and the policy of Iranian ruling government in dealing with them is the main objective of this research. In the end the author of the present article hold the belief that the process, power, political and administration centralization and the amount of the Iranian role led it to a difficult challenge in the southern coast during 18-19th centuries A.D.
Keywords
آرونووا، م.ر، اشرفیان، ک. ز، (1352). دولت نادرشاه افشار، حمید مؤمنی، تهران، دانشگاه تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
آیتی،محمد ابراهیم ،(1369). تاریخ پیامبر اسلام، تهران، دانشگاه تهران.
ابن حبیب، مال الله بن علی، (بی تا). ملامح من تاریخ عمان، ترجمه محمد محمد الکامل ، عمان، وزارةالتراث القومی والثقافه .
ابن قیصر،عبدالله بن خلفان،(2002). سیره الامام ناصر بن مرشد موسس دوله الیعاربه، دارالحکمه عمان، للطباعه و النشر و التوزیع.
استرآبادی، مهدی خان، (1341). دره نادره، به اهتمام جعفر شهیدی، تهران، انجمن آثار ملی.
استفان رای، گرومون، (1378) . چالش برای قدرت و ثروت در جنوب ایران از 1750 تا 1850 م ، حسن زنگنه، قم، همسایه.
اصف رستم الحکما،محمد هاشم،(1352). رستم التواریخ، به اهتمام محمد مشیری،تهران،امیرکبیر.
اعتماد السلطنه، محمدحسن، (1367). تاریخ منتظم ناصری، به اهتمام محمد اسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب.
اقبال، عباس، (1328) . مطالعاتی در باب بحرین و جزایر و سواحل خلیج فارس، تهران، چاپخانه مجلس.
اقبال، عباس، (1326) «قسمتی از ماجرای خلیج فارس»، یادگار، س 4، ش 1و 2 ، شهریور و مهر.
اقتداری، احمد، (1357). کشته خویش، تهران، توس.
الجبیر صباح، سالم، (1368). امارات خلیج فارس و مسئله نفت ایران، علی بیگدلی، تهران، مؤسسه مطالعات و انتشارات تاریخی ملل.
الخصوصی،بدر الدین عباس،(1984). دراسات فی تاریخ الخلیج العربی(فارسی)، الحدیث و المعاصر،ج 1،ط 3،الکویت
السالمی،عبدالله بن حمید،(1934) . تحفه الاعیان بسیره اهل عمان، القاهره، مطبعة الامام.
السعدون، خالد (2012). مختصر التاریخ السیاسی للخلیج العربی منذ أقدم حضاراته حتى سنة 1971. جداول للنشر والتوزیع، بیروت.
السیابی،سالم بن حمود بن شامس،(1415). عمان عبر التاریخ، وزارة التراث والثقافة بسلطنة عمان.
العانی، عبدالرحمن عبدالکریم، (1978). دورالعمانیین فی الملاحه و التجاره الاسلامیه حتی القرن الرابع الهجری، عمان.
العبیدانی، حمید بن محمد بن رزیق، (1984). الشعاع الشائع باللمعان فى ذکر أئمة عمان، مسقط، وزارة التراث و الثقافه.
العیدروس، محمد، (1998). تاریخ الخلیج العربی(فارسی)، المعاصر و الحدیث، عین الدرسات و البحوث الانسانیه و الاجتماعیه، الاهرام، ط 2.
العیدروس، محمد، (2000). الحرب الاهلیه العمانیه 1753-1718، مجله التاریخ العربی،عدد 13.
الفارسی،عبدالله بن صالح،(1982). البوسعیدیون حکام زنجبار، نرجمه محمد امین عبدالله، عمان، وزاره التراث القومی و الثقافه.
.القاسمی،سلطان بن محمد،(1989)، تقسیم الامبراطوریه العمانیه ، موسسه البیان، دبی.
اورسل، ارنست، (1353) . سفرنامه اورسل، علی اصغر سعیدی، تهران، زوار.
بدوی،محمد السعید،(2006). دلیل اعلام عمان، مسقط، دانشگاه سلطان قابوس،مکتبه لبنان.
برگ نیسی،کاظم،(1367). ابوسعید، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران،مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی،ج 1
بنی عباسیان، بستکی، حمد اعظم، (1339). تاریخ جهانگیریه و بنی عباسیان بستک، به اهتمام عباس انجم روز، تهران، بی نا.
پولاک، یاکوب ادوارد، (1368) . سفرنامه پولاک، ایران و ایرانیان، کیکاوس جهانداری،تهران، خوارزمی.
تجلی بخش، سروش، (1346) . نادرشاه، تهران، ابن سینا.
چمنکار، محمد جعفر، (1382). «روابط ایران و عمان در دوره پهلوی». فصلنامه تاریخ روابط خارجی وزارت امور خارجه، سال 4، شماره 16 ، پاییز.
چمنکار، محمد جعفر، (1383). بحران ظفار و رژیم پهلوی، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
حسینی فسائی، میرزا حسن، (1382). فارسنامه ناصری، به اهتمام منصور رستگار فسائی، تهران، امیرکبیر.
خجسته، مصطفی، (1338). بحرین در دو قرن اخیر، شیراز، چاپخانه موسوی.
خورموجی، محمدجعفر، (1363). حقایق الاخبار ناصری، حسین خدیوجم، تهران، نشر نی.
دنبلی، عبدالرزاق، (بی تا) ، تجربة الاحرار و تسلیة الابرار، به اهتمام حسن قاضی طباطبائی، تبریز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز.
ربیعی، منیژه، (1367). ثوینی بن سعید، تهران، دایره المعارف اسلامی.
رسائی، فرج الله (بی تا)«2500 سال بر روی دریاها، شماره ویژه پیک دریا»، ستاد نیروی دریایی شاهنشاهی به مناسبت دوهزار پانصدمین سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران.
رضازاده شفق، صادق، (1339) . نادرشاه از نظر خاورشناسان، تهران، انجمن آثار ملی.
زیدان،جرجی، (1369). تاریخ تمدن اسلام، علی جواهر کلام، تهران، امیر کبیر.
سپهر، محمد تقی لسان الملک. (1377). ناسخ التواریخ، ،به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، اساطیر.
سدیدالسلطنه، محمدعلی خان، (1371). سرزمین های شمالی پیرامون خلیج فارس در صد سال پیش، تهران، جهان معاصر.
سفارت جمهوری اسلامی ایران در عمان،(1381). روابط تاریخی ایران و عمان ، فصلنامه تاریخ روابط خارجی ،س 3، ش 11 ، تابستان.
سلطان بهبانی، سلطانعلی، (1341) . بنادر ایران در خلیج فارس، سمینار خلیج فارس، ج 1، تهران، اداره کل انتشارات و رادیو.
سیکه، ایروس،(1421 ). ضریح الامام احمد بن سعید البوسعیدی و کتاباته فی الرستاق، مسقط، وزاره التراث القومی و الثقافه.
شاکر،محمود،(2000). التاریخ الاسلامی. العهد العثمانی، بیروت، المکتب الاسلامی.
شوقی،العطاءالله الجمل (1408).الصراع العربی البرتغالی فی محیط الهندی، ابحاث ندوه الاستعمار البرتغالی، راس الخیمه اماره متحده العربی.
شهاب، فواد.الرمجی، عبدالطیف (1414). قیام دوله البوسعیدیه،ا لاسباب و النتایج، المورخ . العربی،عدد 49.
عبیدلی،احمد یوسف (1401). الامام ناصر بن مرشد الیعربی و تحریر عمان من البرتغالیین، تاریخ . العرب و العالم، 26 صفر 1401، دیسمبر 1980.
فلسفی، نصرالله.(1342). سیاست خارجی ایران در دوره صفویه، تهران، جیبی.
فلور،ویلم. (1393). مسقط اجاره دار بندر عباس، ترجمه پایگاه کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی.
فیاض،علی اکبر (1369).تاریخ اسلام، تهران، دانشگاه تهران.
قحطانی،عبدالقادر حمود (1420). التطورات الداخلیه فی عمان فی عهد الامام احمد بن سعید البوسعیدی (1738-1700)، دراسات الخلیج و الجزیره العربیه، ذولحجه.محرم.صفر،العدد 93.
کیلی،جون (1965). بریطانیا و الخلیج 1870-1795، ترجمه محمد امین عبدلله،مسقط،وزاره التراث و الثقافه.
لکهارت، لورنس (1315). لشکرکشی نادر به عمان، ر. نامور، مهر، س 3، ش 12 ، مهر.
لکهارت، لورنس (1348). نیروی دریایی نادرشاه ، ادیب طوسی، وحید، ش 8، س 6، مرداد.
محمد مرسی،عبدالله (1414). بحوث التاریخ الحدیث و المعاصر:دوله الیعاربه فی الوثاق والهولندیه،. المورخ العربی،العدد 47.
مجتهدزاده، پیروز (1374). «نگاهی به جغرافیای تاریخی خلیج فارس»، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، سال7 و 8، فروردین و اردیبهشت.
مجتهدزاده، پیروز (1373) . کشورها و مرزه،احمید رضا ملک محمد نوری،تهران،دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی .
مروی، محمدکاظم. (1369) ، عالم آرای نادری، به اهتمام محمدامین ریاحی، تهران، نشرعلم.
موسوی نامی اصفهانی، میرزا محمدصادق (1366). تاریخ گیتی گشا در تاریخ زندی ، ه تهران، اقبال.
موسوی نامی اصفهانی، میرزا محمدصادق (1368). تاریخ گیتی گشا در تاریخ زندیه، تحریر و تحشیه عزیزالله بیات، تهران، امیرکبیر.
میرخواند، محمد بن خاوندشاه بن محمود (1380). تاریخ روضة الصفا به انضمام تاریخ روضة الصفای ناصری رضاقلی خان هدایت، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، امیرکبیر.
نشأت، صادق (1344) . تاریخ سیاسی خلیج فارس، تهران، کانون کتاب.
نوربخش، حسین (1369). جزیره قشم و خلیج فارس، تهران، امیرکبیر.
نیرنوری، حمید (1347) «فتح بندرعباس و جزایر قشم و هرمز». وحید، ش 4 و 5، س 5.
هدایت، رضاقلی خان (1380). تاریخ روضة الصفای ناصری به انضمام تاریخ روضة الصفا میرخواند، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، اساطیر.
Anonymous.(1990).thenew ncyclopedia Britanica. University Chicago.
bhacker, m.reda, (2002), trade and empire in muscat and zanzibar , Routledge.
Brills.ej.(1987). first encyclopedia of islam. the netherland ejr and co.leiden.vol vi
casy-vine, paula, (ed) ,(1995) . oman in history, London, immel publishers.
Risso, Patricia, (1986). Oman and Muscat, an Early Modern history, Croom Helm Ltd, London.
آیتی،محمد ابراهیم ،(1369). تاریخ پیامبر اسلام، تهران، دانشگاه تهران.
ابن حبیب، مال الله بن علی، (بی تا). ملامح من تاریخ عمان، ترجمه محمد محمد الکامل ، عمان، وزارةالتراث القومی والثقافه .
ابن قیصر،عبدالله بن خلفان،(2002). سیره الامام ناصر بن مرشد موسس دوله الیعاربه، دارالحکمه عمان، للطباعه و النشر و التوزیع.
استرآبادی، مهدی خان، (1341). دره نادره، به اهتمام جعفر شهیدی، تهران، انجمن آثار ملی.
استفان رای، گرومون، (1378) . چالش برای قدرت و ثروت در جنوب ایران از 1750 تا 1850 م ، حسن زنگنه، قم، همسایه.
اصف رستم الحکما،محمد هاشم،(1352). رستم التواریخ، به اهتمام محمد مشیری،تهران،امیرکبیر.
اعتماد السلطنه، محمدحسن، (1367). تاریخ منتظم ناصری، به اهتمام محمد اسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب.
اقبال، عباس، (1328) . مطالعاتی در باب بحرین و جزایر و سواحل خلیج فارس، تهران، چاپخانه مجلس.
اقبال، عباس، (1326) «قسمتی از ماجرای خلیج فارس»، یادگار، س 4، ش 1و 2 ، شهریور و مهر.
اقتداری، احمد، (1357). کشته خویش، تهران، توس.
الجبیر صباح، سالم، (1368). امارات خلیج فارس و مسئله نفت ایران، علی بیگدلی، تهران، مؤسسه مطالعات و انتشارات تاریخی ملل.
الخصوصی،بدر الدین عباس،(1984). دراسات فی تاریخ الخلیج العربی(فارسی)، الحدیث و المعاصر،ج 1،ط 3،الکویت
السالمی،عبدالله بن حمید،(1934) . تحفه الاعیان بسیره اهل عمان، القاهره، مطبعة الامام.
السعدون، خالد (2012). مختصر التاریخ السیاسی للخلیج العربی منذ أقدم حضاراته حتى سنة 1971. جداول للنشر والتوزیع، بیروت.
السیابی،سالم بن حمود بن شامس،(1415). عمان عبر التاریخ، وزارة التراث والثقافة بسلطنة عمان.
العانی، عبدالرحمن عبدالکریم، (1978). دورالعمانیین فی الملاحه و التجاره الاسلامیه حتی القرن الرابع الهجری، عمان.
العبیدانی، حمید بن محمد بن رزیق، (1984). الشعاع الشائع باللمعان فى ذکر أئمة عمان، مسقط، وزارة التراث و الثقافه.
العیدروس، محمد، (1998). تاریخ الخلیج العربی(فارسی)، المعاصر و الحدیث، عین الدرسات و البحوث الانسانیه و الاجتماعیه، الاهرام، ط 2.
العیدروس، محمد، (2000). الحرب الاهلیه العمانیه 1753-1718، مجله التاریخ العربی،عدد 13.
الفارسی،عبدالله بن صالح،(1982). البوسعیدیون حکام زنجبار، نرجمه محمد امین عبدالله، عمان، وزاره التراث القومی و الثقافه.
.القاسمی،سلطان بن محمد،(1989)، تقسیم الامبراطوریه العمانیه ، موسسه البیان، دبی.
اورسل، ارنست، (1353) . سفرنامه اورسل، علی اصغر سعیدی، تهران، زوار.
بدوی،محمد السعید،(2006). دلیل اعلام عمان، مسقط، دانشگاه سلطان قابوس،مکتبه لبنان.
برگ نیسی،کاظم،(1367). ابوسعید، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران،مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی،ج 1
بنی عباسیان، بستکی، حمد اعظم، (1339). تاریخ جهانگیریه و بنی عباسیان بستک، به اهتمام عباس انجم روز، تهران، بی نا.
پولاک، یاکوب ادوارد، (1368) . سفرنامه پولاک، ایران و ایرانیان، کیکاوس جهانداری،تهران، خوارزمی.
تجلی بخش، سروش، (1346) . نادرشاه، تهران، ابن سینا.
چمنکار، محمد جعفر، (1382). «روابط ایران و عمان در دوره پهلوی». فصلنامه تاریخ روابط خارجی وزارت امور خارجه، سال 4، شماره 16 ، پاییز.
چمنکار، محمد جعفر، (1383). بحران ظفار و رژیم پهلوی، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
حسینی فسائی، میرزا حسن، (1382). فارسنامه ناصری، به اهتمام منصور رستگار فسائی، تهران، امیرکبیر.
خجسته، مصطفی، (1338). بحرین در دو قرن اخیر، شیراز، چاپخانه موسوی.
خورموجی، محمدجعفر، (1363). حقایق الاخبار ناصری، حسین خدیوجم، تهران، نشر نی.
دنبلی، عبدالرزاق، (بی تا) ، تجربة الاحرار و تسلیة الابرار، به اهتمام حسن قاضی طباطبائی، تبریز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز.
ربیعی، منیژه، (1367). ثوینی بن سعید، تهران، دایره المعارف اسلامی.
رسائی، فرج الله (بی تا)«2500 سال بر روی دریاها، شماره ویژه پیک دریا»، ستاد نیروی دریایی شاهنشاهی به مناسبت دوهزار پانصدمین سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران.
رضازاده شفق، صادق، (1339) . نادرشاه از نظر خاورشناسان، تهران، انجمن آثار ملی.
زیدان،جرجی، (1369). تاریخ تمدن اسلام، علی جواهر کلام، تهران، امیر کبیر.
سپهر، محمد تقی لسان الملک. (1377). ناسخ التواریخ، ،به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، اساطیر.
سدیدالسلطنه، محمدعلی خان، (1371). سرزمین های شمالی پیرامون خلیج فارس در صد سال پیش، تهران، جهان معاصر.
سفارت جمهوری اسلامی ایران در عمان،(1381). روابط تاریخی ایران و عمان ، فصلنامه تاریخ روابط خارجی ،س 3، ش 11 ، تابستان.
سلطان بهبانی، سلطانعلی، (1341) . بنادر ایران در خلیج فارس، سمینار خلیج فارس، ج 1، تهران، اداره کل انتشارات و رادیو.
سیکه، ایروس،(1421 ). ضریح الامام احمد بن سعید البوسعیدی و کتاباته فی الرستاق، مسقط، وزاره التراث القومی و الثقافه.
شاکر،محمود،(2000). التاریخ الاسلامی. العهد العثمانی، بیروت، المکتب الاسلامی.
شوقی،العطاءالله الجمل (1408).الصراع العربی البرتغالی فی محیط الهندی، ابحاث ندوه الاستعمار البرتغالی، راس الخیمه اماره متحده العربی.
شهاب، فواد.الرمجی، عبدالطیف (1414). قیام دوله البوسعیدیه،ا لاسباب و النتایج، المورخ . العربی،عدد 49.
عبیدلی،احمد یوسف (1401). الامام ناصر بن مرشد الیعربی و تحریر عمان من البرتغالیین، تاریخ . العرب و العالم، 26 صفر 1401، دیسمبر 1980.
فلسفی، نصرالله.(1342). سیاست خارجی ایران در دوره صفویه، تهران، جیبی.
فلور،ویلم. (1393). مسقط اجاره دار بندر عباس، ترجمه پایگاه کتابخانه و موزه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی.
فیاض،علی اکبر (1369).تاریخ اسلام، تهران، دانشگاه تهران.
قحطانی،عبدالقادر حمود (1420). التطورات الداخلیه فی عمان فی عهد الامام احمد بن سعید البوسعیدی (1738-1700)، دراسات الخلیج و الجزیره العربیه، ذولحجه.محرم.صفر،العدد 93.
کیلی،جون (1965). بریطانیا و الخلیج 1870-1795، ترجمه محمد امین عبدلله،مسقط،وزاره التراث و الثقافه.
لکهارت، لورنس (1315). لشکرکشی نادر به عمان، ر. نامور، مهر، س 3، ش 12 ، مهر.
لکهارت، لورنس (1348). نیروی دریایی نادرشاه ، ادیب طوسی، وحید، ش 8، س 6، مرداد.
محمد مرسی،عبدالله (1414). بحوث التاریخ الحدیث و المعاصر:دوله الیعاربه فی الوثاق والهولندیه،. المورخ العربی،العدد 47.
مجتهدزاده، پیروز (1374). «نگاهی به جغرافیای تاریخی خلیج فارس»، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، سال7 و 8، فروردین و اردیبهشت.
مجتهدزاده، پیروز (1373) . کشورها و مرزه،احمید رضا ملک محمد نوری،تهران،دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی .
مروی، محمدکاظم. (1369) ، عالم آرای نادری، به اهتمام محمدامین ریاحی، تهران، نشرعلم.
موسوی نامی اصفهانی، میرزا محمدصادق (1366). تاریخ گیتی گشا در تاریخ زندی ، ه تهران، اقبال.
موسوی نامی اصفهانی، میرزا محمدصادق (1368). تاریخ گیتی گشا در تاریخ زندیه، تحریر و تحشیه عزیزالله بیات، تهران، امیرکبیر.
میرخواند، محمد بن خاوندشاه بن محمود (1380). تاریخ روضة الصفا به انضمام تاریخ روضة الصفای ناصری رضاقلی خان هدایت، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، امیرکبیر.
نشأت، صادق (1344) . تاریخ سیاسی خلیج فارس، تهران، کانون کتاب.
نوربخش، حسین (1369). جزیره قشم و خلیج فارس، تهران، امیرکبیر.
نیرنوری، حمید (1347) «فتح بندرعباس و جزایر قشم و هرمز». وحید، ش 4 و 5، س 5.
هدایت، رضاقلی خان (1380). تاریخ روضة الصفای ناصری به انضمام تاریخ روضة الصفا میرخواند، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، اساطیر.
Anonymous.(1990).thenew ncyclopedia Britanica. University Chicago.
bhacker, m.reda, (2002), trade and empire in muscat and zanzibar , Routledge.
Brills.ej.(1987). first encyclopedia of islam. the netherland ejr and co.leiden.vol vi
casy-vine, paula, (ed) ,(1995) . oman in history, London, immel publishers.
Risso, Patricia, (1986). Oman and Muscat, an Early Modern history, Croom Helm Ltd, London.
)