Document Type : pajoheshi
Author
Assistant Professor of History in Hakim Sabzevari University. Sabzevar.Iran
10.30473/lhst.2023.61115.2659
Abstract
Amir Massoud, as one of the influential rulers of Sarbadari, was able to expand the Sarbedaran’s territory beyond the Beyhaq area after gaining power, but in the last year of his rule, he lost his life and many of his military forces with a heavy failure in the campaign to Mazandaran, and in this way, Sarbadaran suffered an irreparable stroke..
Considering the importance of the battle of Mazandaran, this article tries to analyze the factors of Amir Massoud's failure in this campaign based on historical sources close to the event, related researches and the treatise on the art of war, and using the descriptive-analytical method and the application of Sun Tzu's martial views.
. The findings show that Amir Masoud’s failure is related to both sides of the battle’s behavior; Amir Masoud, regardless of the heterogeneous situation of his troops after the defeat of Zawah, engaged them in an erosion battle and without any useful tactics, he openly went into depth of Mazandaran. The rulers and people considered him as a common enemy and united against him and they caused him and his forces to be surprised and destroyed with an efficient strategy.
.
Keywords
Main Subjects
آژن‍د، یعقوب (1363). قیام شیعی سربداران. تهران: گ‍س‍ت‍ره.
آملى، اولیاءالله (1348). تاریخ رویان. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
آهنچی، آذر (1384). «بررسی عوامل مؤثر در نخستین مرحله از جنبش سربداران خراسان تا تشکیل دولت». دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. سال پنجاه و ششم. شماره 4. 117-138.
ابن اثیر، عزالدین علی(بی‌تا). الکامل فی التاریخ. ترجمه عباس خلیلی. تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.
ابن‌بطوطه، محمد بن عبدالله (1417 ق). رحلة ابن‌بطوطة. محقق عبد‌الهادى تازى. ریاض: اکادیمیه المملکه المغربیه.
اس‍م‍ی‍ت، ج‍ان (1361). خ‍روج و ع‍روج سربداران. ترجمه یعقوب آژن‍د. تهران: دانشگاه تهران.
امین، سید‌علی‌نقی. (۱۳۵۷). «اوضاع سیاسی سبزوار بعد از اسلام». وحید. شماره240، 241. ص 89-96.
الهیاری، فریدون؛ نورائی، مرتضی؛ رسولی، علی (1389). «حکومت‌های محلی ایران در قرن هشتم هجری و مسئله مشروعیت». پژوهش‌های تاریخی. شماره 6. ص1-24.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1365). یعقوب لیث. تهران: نشر چکامه.
بحرانی‌پور، علی؛ فاضلی، عبدالله؛ کاظمی، سجاد؛ لجم‌اورک مرادی، علی (1397). «تحلیل جنبش سربداران برپایه نظریه کنش جمعی چارلز تیلی». تاریخ و تمدن اسلامی. شماره 28، ص89-120.
پرویز، عباس (1348). «سربداران». بررسی‌های تاریخی. سال چهارم. شماره 5 و 6. ص 101-118.
پرهیزکاری، سید روح‌الله (1392). «نقش دولت شیعی سربداران خراسان در گسترش تشیع و تمدن اسلامی». تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. سال چهارم. شماره 13. ص 31-50.
پ‍طروش‍ف‍س‍ک‍ی، ای‍ل‍ی‍ا پ‍اول‍ووی‍چ (1351). نهضت سربداران خراسان. ترجمه کریم کشاورز. تهران: پیام.
تزو، سون (1364). هنر جنگ. ترجمه حسن حبیبی. تهران: انتشارات قلم.
حافظ ابرو، عبدالله ابن لطف‌الله (1380). زبدة التواریخ. به تصحیح سید کمال حاج سید جوادى. ج ۱. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
خلعتبری، اللهیار (1365). «آیا عبدالرزاق آغازگر قیام سربداران است؟». شناخت. شماره 2. ص80-94.
خواند میر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (۱۳۸۰). تاریخ حبیب‌السیر. ج 3 تهران: خیام.
رابینو، یاسنت لویى (1383). مازندران و استرآباد. ترجمه غلامعلى وحید مازندرانى. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
روزبهانی، محمدرضا (1397). تحول مبانی مشروعیت دولت سربداران با تأکید بر نقش تشیع و تصوف»، تاریخ اسلام، شماره 75، ص 217-244.
رویمر، هانس روبرت (1380). ایران در راه عصر جدید. ترجمه آذر آهنچی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
زمچى اسفزارى، معین‌الدین محمد (۱۳۳۸). روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات. مصحح سید محمدکاظم امام. ج 2. تهران: دانشگاه تهران.
سعیدی، مدرس (1393). «بحران مشروعیت در حکومت سربداران (736 تا 783ق/1336 تا 1381م)». پژوهش‌های تاریخی. شماره 22. ص 125-142.
سمرقندی، دولتشاه (1337). تذکرةالشعرا. به تصحیح محمدعباسی. تهران: بارانی.
سمرقندى، عبدالرزاق (۱۳۸۳). مطلع سعدین و مجمع بحرین. تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
شرفی، محبوبه؛ حاج عینی، معصومه (1392). «بررسی و تحلیل تاریخ‌نگاری حافظ ابرو». مسکویه. شماره 25. ص123-148.
شوشتری، نورالله بن شرف‌الدین (1377). مجالس المؤمنین. به تصحیح احمد عبدمنافی. تهران: اسلامیه.
طبری، محمد جریر (1352). تاریخ طبری. ج 15. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
عباسی، جواد؛ راضی، زهره (1393). «مشروعیت ایرانی در حکومت‌های محلی ایران در قرن هشتم هجری». پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران. شماره 4. ص 84-98.
غفارى کاشانى، قاضى احمد بن محمد (1414ق). تاریخ نگارستان. مصحح مرتضى مدرس گیلانى. تهران: کتاب‌فروشی حافظ.
فرای، ریچارد (1363). تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه. ترجمه حسن انوشه. تهران: انتشارات امیرکبیر.
قائمی، جمشید (1387، 1388). «نگاهی به تاریخ سیاسی-نظامی شهرتمیشه (از ورود اسلام تا هجوم مغولان)». مسکویه. شماره 10. ص173-190.
کرمی‌پور، حمید (1397). «بررسی تحول آیین پهلوانی و عیاری در ایران با تأکید بر خراسان قرن هفتم و هشتم هجری قمری». تحقیقات تاریخ اجتماعی. سال هشتم. شماره 2. ص187-206.
گیلانى، ملا شیخعلى (1352). تاریخ مازندران. به تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ل‍س‍ت‍رن‍ج، گ‍ای. (۱۳۶۴). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمه محمود عرفان. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مرعشى، سید ظهیرالدین بن سید نصیرالدین (1345). تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به تصحیح محمدحسین تسبیحى. تهران: مؤسسه مطبوعاتى شرق.
موسوی، سیدجلال (1397). «نهضت سربداران و فقدان روایت حماسی از آن». ادبیات پایداری. شماره 19. ص332-353.
میرخواند، محمدبن‌خاوندشاه بن محمود (1380). تاریخ روضةالصفا فی سیرة‌الانبیاء والملوک و الخلفا. به تصحیح جمشید کیانفر. تهران: اساطیر.
نبئی، ابوالفضل (1375). اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در قرن هشتم هجری. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
نوروزی، جمشید (1383). «دریافت‌هایی از یک مکاتبه تاریخی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. شماره 81 و 82 و 83. ص 168-171.
یلفانی، رامین؛ حاجی‌تبار، مجید (1395). «بررسی سیاست‌های مذهبی سربداران (783-737 ق) با تکیه‌بر مسکوکات». مطالعات تاریخ فرهنگی. سال هشتم. شماره 27. ص 105-131.
آژن‍د، یعقوب (1363). قیام شیعی سربداران. تهران: گ‍س‍ت‍ره.
آملى، اولیاءالله (1348). تاریخ رویان. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
آهنچی، آذر (1384). «بررسی عوامل مؤثر در نخستین مرحله از جنبش سربداران خراسان تا تشکیل دولت». دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. سال پنجاه و ششم. شماره 4. 117-138.
ابن اثیر، عزالدین علی(بی‌تا). الکامل فی التاریخ. ترجمه عباس خلیلی. تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.
ابن‌بطوطه، محمد بن عبدالله (1417 ق). رحلة ابن‌بطوطة. محقق عبد‌الهادى تازى. ریاض: اکادیمیه المملکه المغربیه.
اس‍م‍ی‍ت، ج‍ان (1361). خ‍روج و ع‍روج سربداران. ترجمه یعقوب آژن‍د. تهران: دانشگاه تهران.
امین، سید‌علی‌نقی. (۱۳۵۷). «اوضاع سیاسی سبزوار بعد از اسلام». وحید. شماره240، 241. ص 89-96.
الهیاری، فریدون؛ نورائی، مرتضی؛ رسولی، علی (1389). «حکومت‌های محلی ایران در قرن هشتم هجری و مسئله مشروعیت». پژوهش‌های تاریخی. شماره 6. ص1-24.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1365). یعقوب لیث. تهران: نشر چکامه.
بحرانی‌پور، علی؛ فاضلی، عبدالله؛ کاظمی، سجاد؛ لجم‌اورک مرادی، علی (1397). «تحلیل جنبش سربداران برپایه نظریه کنش جمعی چارلز تیلی». تاریخ و تمدن اسلامی. شماره 28، ص89-120.
پرویز، عباس (1348). «سربداران». بررسی‌های تاریخی. سال چهارم. شماره 5 و 6. ص 101-118.
پرهیزکاری، سید روح‌الله (1392). «نقش دولت شیعی سربداران خراسان در گسترش تشیع و تمدن اسلامی». تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. سال چهارم. شماره 13. ص 31-50.
پ‍طروش‍ف‍س‍ک‍ی، ای‍ل‍ی‍ا پ‍اول‍ووی‍چ (1351). نهضت سربداران خراسان. ترجمه کریم کشاورز. تهران: پیام.
تزو، سون (1364). هنر جنگ. ترجمه حسن حبیبی. تهران: انتشارات قلم.
حافظ ابرو، عبدالله ابن لطف‌الله (1380). زبدة التواریخ. به تصحیح سید کمال حاج سید جوادى. ج ۱. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
خلعتبری، اللهیار (1365). «آیا عبدالرزاق آغازگر قیام سربداران است؟». شناخت. شماره 2. ص80-94.
خواند میر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (۱۳۸۰). تاریخ حبیب‌السیر. ج 3 تهران: خیام.
رابینو، یاسنت لویى (1383). مازندران و استرآباد. ترجمه غلامعلى وحید مازندرانى. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
روزبهانی، محمدرضا (1397). تحول مبانی مشروعیت دولت سربداران با تأکید بر نقش تشیع و تصوف»، تاریخ اسلام، شماره 75، ص 217-244.
رویمر، هانس روبرت (1380). ایران در راه عصر جدید. ترجمه آذر آهنچی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
زمچى اسفزارى، معین‌الدین محمد (۱۳۳۸). روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات. مصحح سید محمدکاظم امام. ج 2. تهران: دانشگاه تهران.
سعیدی، مدرس (1393). «بحران مشروعیت در حکومت سربداران (736 تا 783ق/1336 تا 1381م)». پژوهش‌های تاریخی. شماره 22. ص 125-142.
سمرقندی، دولتشاه (1337). تذکرةالشعرا. به تصحیح محمدعباسی. تهران: بارانی.
سمرقندى، عبدالرزاق (۱۳۸۳). مطلع سعدین و مجمع بحرین. تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
شرفی، محبوبه؛ حاج عینی، معصومه (1392). «بررسی و تحلیل تاریخ‌نگاری حافظ ابرو». مسکویه. شماره 25. ص123-148.
شوشتری، نورالله بن شرف‌الدین (1377). مجالس المؤمنین. به تصحیح احمد عبدمنافی. تهران: اسلامیه.
طبری، محمد جریر (1352). تاریخ طبری. ج 15. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
عباسی، جواد؛ راضی، زهره (1393). «مشروعیت ایرانی در حکومت‌های محلی ایران در قرن هشتم هجری». پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران. شماره 4. ص 84-98.
غفارى کاشانى، قاضى احمد بن محمد (1414ق). تاریخ نگارستان. مصحح مرتضى مدرس گیلانى. تهران: کتاب‌فروشی حافظ.
فرای، ریچارد (1363). تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه. ترجمه حسن انوشه. تهران: انتشارات امیرکبیر.
قائمی، جمشید (1387، 1388). «نگاهی به تاریخ سیاسی-نظامی شهرتمیشه (از ورود اسلام تا هجوم مغولان)». مسکویه. شماره 10. ص173-190.
کرمی‌پور، حمید (1397). «بررسی تحول آیین پهلوانی و عیاری در ایران با تأکید بر خراسان قرن هفتم و هشتم هجری قمری». تحقیقات تاریخ اجتماعی. سال هشتم. شماره 2. ص187-206.
گیلانى، ملا شیخعلى (1352). تاریخ مازندران. به تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ل‍س‍ت‍رن‍ج، گ‍ای. (۱۳۶۴). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمه محمود عرفان. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مرعشى، سید ظهیرالدین بن سید نصیرالدین (1345). تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به تصحیح محمدحسین تسبیحى. تهران: مؤسسه مطبوعاتى شرق.
موسوی، سیدجلال (1397). «نهضت سربداران و فقدان روایت حماسی از آن». ادبیات پایداری. شماره 19. ص332-353.
میرخواند، محمدبن‌خاوندشاه بن محمود (1380). تاریخ روضةالصفا فی سیرة‌الانبیاء والملوک و الخلفا. به تصحیح جمشید کیانفر. تهران: اساطیر.
نبئی، ابوالفضل (1375). اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در قرن هشتم هجری. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
نوروزی، جمشید (1383). «دریافت‌هایی از یک مکاتبه تاریخی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. شماره 81 و 82 و 83. ص 168-171.
یلفانی، رامین؛ حاجی‌تبار، مجید (1395). «بررسی سیاست‌های مذهبی سربداران (783-737 ق) با تکیه‌بر مسکوکات». مطالعات تاریخ فرهنگی. سال هشتم. شماره 27. ص 105-131.
آژن‍د، یعقوب (1363). قیام شیعی سربداران. تهران: گ‍س‍ت‍ره.
آملى، اولیاءالله (1348). تاریخ رویان. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
آهنچی، آذر (1384). «بررسی عوامل مؤثر در نخستین مرحله از جنبش سربداران خراسان تا تشکیل دولت». دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. سال پنجاه و ششم. شماره 4. 117-138.
ابن اثیر، عزالدین علی(بی‌تا). الکامل فی التاریخ. ترجمه عباس خلیلی. تهران: مؤسسه مطبوعاتی علمی.
ابن‌بطوطه، محمد بن عبدالله (1417 ق). رحلة ابن‌بطوطة. محقق عبد‌الهادى تازى. ریاض: اکادیمیه المملکه المغربیه.
اس‍م‍ی‍ت، ج‍ان (1361). خ‍روج و ع‍روج سربداران. ترجمه یعقوب آژن‍د. تهران: دانشگاه تهران.
امین، سید‌علی‌نقی. (۱۳۵۷). «اوضاع سیاسی سبزوار بعد از اسلام». وحید. شماره240، 241. ص 89-96.
الهیاری، فریدون؛ نورائی، مرتضی؛ رسولی، علی (1389). «حکومت‌های محلی ایران در قرن هشتم هجری و مسئله مشروعیت». پژوهش‌های تاریخی. شماره 6. ص1-24.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1365). یعقوب لیث. تهران: نشر چکامه.
بحرانی‌پور، علی؛ فاضلی، عبدالله؛ کاظمی، سجاد؛ لجم‌اورک مرادی، علی (1397). «تحلیل جنبش سربداران برپایه نظریه کنش جمعی چارلز تیلی». تاریخ و تمدن اسلامی. شماره 28، ص89-120.
پرویز، عباس (1348). «سربداران». بررسی‌های تاریخی. سال چهارم. شماره 5 و 6. ص 101-118.
پرهیزکاری، سید روح‌الله (1392). «نقش دولت شیعی سربداران خراسان در گسترش تشیع و تمدن اسلامی». تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. سال چهارم. شماره 13. ص 31-50.
پ‍طروش‍ف‍س‍ک‍ی، ای‍ل‍ی‍ا پ‍اول‍ووی‍چ (1351). نهضت سربداران خراسان. ترجمه کریم کشاورز. تهران: پیام.
تزو، سون (1364). هنر جنگ. ترجمه حسن حبیبی. تهران: انتشارات قلم.
حافظ ابرو، عبدالله ابن لطف‌الله (1380). زبدة التواریخ. به تصحیح سید کمال حاج سید جوادى. ج ۱. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
خلعتبری، اللهیار (1365). «آیا عبدالرزاق آغازگر قیام سربداران است؟». شناخت. شماره 2. ص80-94.
خواند میر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (۱۳۸۰). تاریخ حبیب‌السیر. ج 3 تهران: خیام.
رابینو، یاسنت لویى (1383). مازندران و استرآباد. ترجمه غلامعلى وحید مازندرانى. تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
روزبهانی، محمدرضا (1397). تحول مبانی مشروعیت دولت سربداران با تأکید بر نقش تشیع و تصوف»، تاریخ اسلام، شماره 75، ص 217-244.
رویمر، هانس روبرت (1380). ایران در راه عصر جدید. ترجمه آذر آهنچی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
زمچى اسفزارى، معین‌الدین محمد (۱۳۳۸). روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات. مصحح سید محمدکاظم امام. ج 2. تهران: دانشگاه تهران.
سعیدی، مدرس (1393). «بحران مشروعیت در حکومت سربداران (736 تا 783ق/1336 تا 1381م)». پژوهش‌های تاریخی. شماره 22. ص 125-142.
سمرقندی، دولتشاه (1337). تذکرةالشعرا. به تصحیح محمدعباسی. تهران: بارانی.
سمرقندى، عبدالرزاق (۱۳۸۳). مطلع سعدین و مجمع بحرین. تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
شرفی، محبوبه؛ حاج عینی، معصومه (1392). «بررسی و تحلیل تاریخ‌نگاری حافظ ابرو». مسکویه. شماره 25. ص123-148.
شوشتری، نورالله بن شرف‌الدین (1377). مجالس المؤمنین. به تصحیح احمد عبدمنافی. تهران: اسلامیه.
طبری، محمد جریر (1352). تاریخ طبری. ج 15. ترجمه ابوالقاسم پاینده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
عباسی، جواد؛ راضی، زهره (1393). «مشروعیت ایرانی در حکومت‌های محلی ایران در قرن هشتم هجری». پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران. شماره 4. ص 84-98.
غفارى کاشانى، قاضى احمد بن محمد (1414ق). تاریخ نگارستان. مصحح مرتضى مدرس گیلانى. تهران: کتاب‌فروشی حافظ.
فرای، ریچارد (1363). تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه. ترجمه حسن انوشه. تهران: انتشارات امیرکبیر.
قائمی، جمشید (1387، 1388). «نگاهی به تاریخ سیاسی-نظامی شهرتمیشه (از ورود اسلام تا هجوم مغولان)». مسکویه. شماره 10. ص173-190.
کرمی‌پور، حمید (1397). «بررسی تحول آیین پهلوانی و عیاری در ایران با تأکید بر خراسان قرن هفتم و هشتم هجری قمری». تحقیقات تاریخ اجتماعی. سال هشتم. شماره 2. ص187-206.
گیلانى، ملا شیخعلى (1352). تاریخ مازندران. به تصحیح منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ل‍س‍ت‍رن‍ج، گ‍ای. (۱۳۶۴). جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمه محمود عرفان. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مرعشى، سید ظهیرالدین بن سید نصیرالدین (1345). تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به تصحیح محمدحسین تسبیحى. تهران: مؤسسه مطبوعاتى شرق.
موسوی، سیدجلال (1397). «نهضت سربداران و فقدان روایت حماسی از آن». ادبیات پایداری. شماره 19. ص332-353.
میرخواند، محمدبن‌خاوندشاه بن محمود (1380). تاریخ روضةالصفا فی سیرة‌الانبیاء والملوک و الخلفا. به تصحیح جمشید کیانفر. تهران: اساطیر.
نبئی، ابوالفضل (1375). اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در قرن هشتم هجری. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
نوروزی، جمشید (1383). «دریافت‌هایی از یک مکاتبه تاریخی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. شماره 81 و 82 و 83. ص 168-171.
یلفانی، رامین؛ حاجی‌تبار، مجید (1395). «بررسی سیاست‌های مذهبی سربداران (783-737 ق) با تکیه‌بر مسکوکات». مطالعات تاریخ فرهنگی. سال هشتم. شماره 27. ص 105-131.
)