دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران
2345-2390
2538-5321
1
شماره دوم-بهار و تابستان 92
2013
08
23
بررسی جایگاه و مؤلفه¬های تاریخنویسی محلّی عصر صفویه
5
29
FA
تاریخنویسی محلّی در عصر صفویه از مقولههایی است که کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است. شاید دیدگاه تندروانهای که دورۀ صفویه را زمانۀ انحطاط دانش و ادبیات و تاریخنگاری میپنداشته است در عدم توجه به این شاخۀ مهم از تاریخنگاری مؤثر بوده و در چگونگی و چرایی آن ارزیابیهای متفاوتی را رقم زده است. از اینرو، بازکاوی این مقوله میتواند در تصحیح و تعدیل این دیدگاهها راهگشا باشد.در این مقاله، علاوه بر بیان دیدگاههای گوناگون، جایگاه تاریخنویسی محلّی در عصر صفویه، ویژگیها و مؤلفههای آن، انگیزههای مؤلفان از نگارش این تواریخ بررسی شده و فهرستی از این دست تواریخ با تعیین حوزۀ جغرافیایی اثر ارائه شده است.اساس مقالۀ حاضر بر بنیاد این پرسشها سامان یافته است که آیا در دورۀ صفویه در تداوم سنّت تاریخنویسی محلّی مورخان ایرانی در دورههای پیشین، اینگونه تواریخ تألیف شدهاند؟ یا خیر؟ آیا تاریخنویسی محلّی در عهد صفویه از رونق برخوردار بوده یا ضعف؟ و مؤلفههای این تواریخ و انگیزههای مؤلفان آنها چه بوده است؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که در عهد صفویه سنّت تاریخنویسی محلّی، هرچند نه پُررونق، تداوم داشته امّا سیاست تمرکزگرایی صفویه، نیاز به مشروعیتبخشی به حاکمیت سلسله، و برافتادن حکومتهای محلّی، تمایل به تاریخنویسی عمومی و سلسلهای را نسبت به تاریخ محلّی تقویت کرد.
کلیدواژه: صفویه,تاریخنویسی,تواریخ محلی,مؤلّفان
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_644.html
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_644_76e0476dd6864d87ac5a63b1d06e13c1.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران
2345-2390
2538-5321
1
شماره دوم-بهار و تابستان 92
2013
09
04
بررسی جایگاه فرهنگی،اقتصادی ومذهبی بندر لیان(بوشهر)در عصر عیلامی¬ها
30
55
FA
پیشینه تاریخی تمدن بوشهر به چندین هزار سال قبل از میلاد میرسد. هنوز دقیقاً نمیتوان گفت که در چه زمانی بوشهردر عرصه تاریخ ظاهر شده وچه قوم ویا تمدنی سنگ بنای نخستین آن را گذاردهاند؛ اما در زمان عیلامیها، در حدودی که امروز به بوشهر معروف است، شهری بزرگ و با عظمت بنا شده که «لیان» نام گرفت؛ لیان در زمان عیلامیها جزء استان «شیریهوم» بوده که به عنوان بندری اقتصادی مورد توجه عیلامیها قرار میگیرد. یافتههای باستانشناسی مبین آن است که این بندر علاوه بر اهمیت اقتصادی به لحاظ سیاسی، مذهبی و فرهنگی نیز از اهمیت ویژهای برخوردار بوده است.کشف کتیبههای الهه مقدس «کی.ری.ری.شا» و همچنین، ساخت و تعمیر معابدی در لیان توسط برخی از پادشاهان عیلام در دوره میانه (1450-1120ق.م) شواهدی بر این موضوع میباشد. شکوفایی این بندر سرانجام، با حمله آشوریها و سقوط عیلام نو، به پایان رسید.در این مقاله ضمن بررسی اوضاع اقتصادی و فرهنگی و مذهبی بندر لیان در عصر عیلامیها، به شکوفایی فرهنگ و تمدن لیان در این دوره پرداخته خواهد شد.
لیان,عیلام,فرهنگ,اقتصاد,مذهب
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_645.html
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_645_44b63162055ab2359f489ba47d7d6e83.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران
2345-2390
2538-5321
1
شماره دوم-بهار و تابستان 92
2013
09
10
تشکیلات اداری سربداران
56
73
FA
حکومت سربداران با ساختار دوگانه سیاسی و مذهبی برآمده از اهل فتوت شیعی، توانست با جذب لایههای متفاوت جامعه، خاصه تهی دستان شهری، پیشهوران، و حتی خرده مالکان، حکومتی هرچند کم دوام اما الهام بخش را ایجاد کند. <br /> سربداران همچون دیگر حکومتها تلاش داشتند با ساماندهی یک سازمان اداری، حکومت خود را استمرار بخشند؛ ولی کوتاهی عمر این حکومت، رویارویی مداوم با دشمنان و، مهمتر از آن، اختلافهای درونی امکان ایجاد تشکیلات اداری توانمند و با ثبات را از سربداران سلب نمود.این امر موجب شده که ما اطلاعات مناسبی از تشکیلات اداری این حکومت در اختیار نداشته باشیم. مضاف آنکه منابع تاریخی، به همان دلایل فوق، کمتر به موضوع تشکیلات اداری این حکومت پرداختهاند. <br /> این مقاله بر آن است تا تشکیلات اداری این حکومت را شناسایی و نقش هر یک از بخشهای اداری را در حوزههای دربار، دیوان، سپاه و نظام ایالات، مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد؛ و عوامل عدم شکلگیری گسترده این تشکیلات را تبیین کند. <br />
دربار,دیوان,سپاه,سربداران,نظام ایالات
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_646.html
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_646_bc738a75728338f4b6bbaeacf07deee2.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران
2345-2390
2538-5321
1
شماره دوم-بهار و تابستان 92
2013
08
23
اوضاع اجتماعی آذربایجان براساس اسناد نقشبندیه در سال¬های 1298-1297 ق
74
88
FA
ایالت آذربایجان به خاطر موقعیت جغرافیاییاش همواره در طول تاریخ از جایگاه ویژهای در نزد حکام ایران برخوردار بوده است. اهمیت این ایالت در دوره قاجار با استقرار ولیعهد در تبریز از زمان عباس میرزا افزایش یافت و مجاورت این ایالت با دو قدرت عثمانی و روسیه بر اهمیت سوقالجیشی آن افزود. شیوع خشکسالی و پیدایش قحطی و در پی آن ناامنی، غارت و راهزنی در سالهای 1297 ـ 1296 ق و به دنبال آن ناآرامی ایلات و عشایر اندک ثبات این ایالت را با چالش بزرگی رو به رو ساخت و حکام فاسد و نالایق نیز بر دامنه مصائب افزودند. اسناد مجموعه نقشبندیه در باب شورش شیخ عبیدالله نهری است؛ اما در لابهلای اسناد، گزارشهای ارزشمندی راجع به موضوعاتی چون قحطی، وضعیت ارزاق عمومی، قیمت غله و نیز نقش برخی از عشایرآن سامان در ایجاد مناقشات مرزی میان ایران و روسیه آمده است. <br /> هدف از این پژوهش، بررسی اوضاع اجتماعی آذربایجان با تکیه بر موضوعاتی چون ناامنی، راهزنی و غارت، خشکسالی، قحطی و نقش ایلات در روابط ایران با روسیه بر پایه مجموعه اسناد نقشبندیه است. روش پژوهش به صورت کتابخانهای و اسنادی است و روند آن به صورت توصیفی ـ تحلیلی است.
آذربایجان,ناصرالدین¬شاه,ایلات,خشکسالی,قحطی
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_647.html
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_647_dc323cd117a0368b50cdea4c7e3e388f.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران
2345-2390
2538-5321
1
شماره دوم-بهار و تابستان 92
2013
08
23
تحلیلی بر شورش¬های گیلان بعد از فتح آن در زمان شاه عباس اوّل صفوی (1037 -1000ق)
89
104
FA
گیلان بعد از فتح آن توسط شاه عباس اول، به سبب شورشهای متعددی که در آن برپا شده بود، بسیار متمایز از مناطق دیگر ایران گردید. در این پژوهش با توجه به ساختار اقتصادی و اجتماعی جامعۀ گیلان و عملکرد نمایندگان حکومت صفوی در آن، زمینهها و علل برپایی شورشهای گیلان بعد از شکست خان احمد دوم گیلانی و تسخیر آن توسط شاه عباس اول تا اواخر حکومت آن بررسی و تحلیل شده است. سپس، علل ناکامی شورشها و پیامدهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی آن برای جامعۀ گیلان و حکومت صفوی بررسی و تحلیل گردیده است. هدف اصلی پژوهش، تبیین و تحلیل ساختاری شورشهای فراموش شده و پراکنده گیلان بعد از سرکوبی خان احمد دوم گیلانی در زمان سلطنت شاه عباس اول میباشد. روش پژوهش به صورت کتابخانه ای و با استناد به متون تاریخی است. <br />یافتههای عمده تحقیق نشان میدهد که شاه عباس اول در اداره گیلان موفق نبوده و فقط با اتکا به تهدید و زور بر آنجا سلطه داشته و علت بسیاری از شورشها، به خاطر عملکرد نامناسب نمایندگان شاه صفوی در گیلان بوده است.
گیلان,شاه عباس اول,حکومت صفوی,شورش اجتماعی
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_648.html
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_648_ccb7b2138bc42005e086d7bffa92f940.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران
2345-2390
2538-5321
1
شماره دوم-بهار و تابستان 92
2013
08
23
رسمی شدن تشیع در خراسان عصر صفوی
105
113
FA
شاه اسماعیل پس از فتح خراسان، تشیع را در آنجا نیز مانند دیگر بخشهای قلمرو خود مذهب رسمی اعلام و تلاش کرد مردم خراسان را شیعه کند، ولی تسنن ریشهدار مردم خراسان و حملات مکرر اوزبکها، مشکلات زیادی برای او و جانشینانش ایجاد کردند. <br />اوزبکها نقش تأثیرگذاری در مختل کردن روند توسعه تشیع داشتند. آنها با کشتار شیعیان، مخصوصاً مبلغان و فقهای شیعه، مانع گرایش اهل سنت به تشیع میشدند. این عامل در شرق خراسان به خصوص در شهر هرات از یک سو باعث میشد اهل سنت با حمایت اوزبکها در مقابل تشیع مقاومت کنند و از سوی دیگر کسانی که به تشیع تمایل داشتند متوجه این واقعیت شدند که پذیرش تشیع ولو با حمایت دولت صفویه بسیار خطرناک میباشد، لذا از پذیرش تشیع خودداری میکردند. اما پس از رفع خطر اوزبک توسط شاه عباس اول، روند تشیع پذیری در خراسان با سهولت بیشتری انجام شد، هرچند باز هم بخشی از مردم آن ایالت به ویژه ساکنان مناطقی که در مجاورت قلمرو اوزبکها بودند، تشیع را نپذیرفتند. این پژوهش بر آن است با استفاده از روش تاریخی و کتابخانهای، روند و چگونگی گسترش تشیع در خراسان عصر صفوی، اقدامات دولت صفویه در این راستا و موانعی را که با آن مواجه بودند بررسی و تجزیه و تحلیل کند.
تشیع,تسنن,خراسان,صفویه,اوزبک¬ها
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_649.html
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_649_4ab17867fbfc7c0eb8a2ab007a0f692a.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران
2345-2390
2538-5321
1
شماره دوم-بهار و تابستان 92
2013
08
23
حیات سیاسی امرای کُرد از زوال ایلخانان تا برآمدن صفویان
114
128
FA
فاصله بین سقوط ایلخانان (736 ق) تا روی کار آمدن صفویان (907 ق) از پرآشوبترین و آشفتهترین دورههای تاریخ ایران است که عرصه را برای نضج و قدرتگیری حکومتهای مختلفی در گوشه و کنار ایران فراهم آورد. جغرافیای سیاسی قبایل کُرد در غرب و شمال غرب که صحنه قدرتنمایی آل جلایر، تیموریان، قراقویونلوها و آق قویونلوها بود از جمله حوزههای موردتوجه و فعالیت حکومتهای مورد اشاره بود. پژوهش حاضر درصدد پژوهش در تلاشهای سیاسی اُمرای کُرد در تقابل وتعامل با حکومتهای موجود است.
آل چوپان,آل جلایر,تیمورلنگ,آق قویونلوها,قراقویونلوها,قبایل کُرد
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_650.html
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_650_6bf23a6b275db06bae134ad056380a7b.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران
2345-2390
2538-5321
1
شماره دوم-بهار و تابستان 92
2013
08
23
روند قدرتگیری آلمذکور در بوشهر (از سقوط صفویه تا برآمدن قاجار1210 - 1135ق)
129
146
FA
از تحولات مهم اواخر دوره صفویه در جنوب ایران، بهویژه بعد از سقوط این سلسله، مهاجرت و قدرتگیری قبایل متعدد عرب در این منطقه بود. این گروههای قبیلهایِ ساکن سواحل جنوبی خلیجفارس، به دلایل مختلف تمایل داشتند در سواحل شمالی مستقر شوند. در شرایطی که در جنوب کشور، به خصوص در نواحی بندری و ساحلی خلیجفارس، خلأ قدرت وجود داشت و بر اثر آن ثبات سیاسی در این حوزه حاکم نبود، زمینه برای مهاجرت و رشد این گروهها فراهم گردید. این قبایل که از مدتها پیش در اندیشه حضور و نفوذ در سواحل شمالی خلیجفارس بودند، از وضعیت به وجود آمده استفاده کردند. یکی از این قبایل، آلمذکور بود که از موقعیت حوزۀ خلیجفارس و مناطق داخلی ایران استفاده کرده و به بندر بوشهر مهاجرت کردند و در آنجا حکومتی محلی تشکیل دادند. در این مقاله فرایند مهاجرت و قدرتگیری آل مذکور در بوشهر در دو محور ارزیابی شده است: شرایط و بسترهای عمومی در جنوب کشور که منجر به مهاجرت آنان شد. این مرحله از اواخر دوره صفویه آغاز و تا دوره زندیه ادامه یافت. در این دوران اوضاع سیاسی در مناطق داخلی ایران و سواحل به گونهای رقم خورد تا مهاجرت و استقرار قبایل مختلف، از جمله آلمذکور را تسهیل نماید. در محور دوم زمینههای خاص جغرافیایی، معیشتی و سیاسی، که در بوشهر وجود داشت و با شرایط آلمذکور همخوانی داشته و زمینه قدرتگیری نهایی این خاندان را فراهم آورد، مورد بررسی و تحلیل قرار میگیرد. بنابراین، خاندان آلمذکور با استفاده از موقعیت پدید آمده در کرانههای جنوبی کشور و با بهرهگیری به موقع از قابلیتهای خود و ظرفیتهای بندربوشهر، اسباب نفوذ و قدرتیابی خود را فراهم آوردند
آل مذکور,بوشهر,خلیجفارس,صفویه,افشار,زندیه
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_651.html
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_651_d3f5e7a590fc77808791b70c58d84e0a.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران
2345-2390
2538-5321
1
شماره دوم-بهار و تابستان 92
2013
08
23
علل و عوامل قحطی¬های فارس در فاصله سال¬های 1324_1293ش/1945_1914م
147
158
FA
در سالهای 1293-1324ش/1945-1914م که دنیا دو جنگ جهانی را پشت سر گذاشت، عواقب وخیم و مخربی، بر بیشتر کشورهای دور از صحنۀ جنگ علاوه بر کشورهای محور، قابل مشاهده بود. ایران آن موقع صحنه کشمکش و رقابتهای دو کشور روسیه در بخش شمالی و انگلیس در بخش جنوبی بود، هر یک از آن دو به دنبال تأمین منافع خود دم از حمایت ایران میزدند. در این شرایط ایران چیزی جز ضرر و زیان عایدش نشد. قحطی هم یکی از مصائبی بود که نصیب کشور ما شد، فارس و جنوب هم گرفتار این مشکل گردید. مردم ایران گرچه قحطی را بارها تجربه کرده بودند، اما این بار، خشکسالیهای متوالی و حضور نیروهای متفقین این مسئله را تشدید میکرد. فارس در معرض عبور و حمل و نقل متفقین قرار داشت که در پی آن آسیب شدیدتری بر اقتصاد منطقه وارد شد و قحطی این ایالت را از سایر ایالات متمایز ساخت. این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی بر آن است تا به علل و عوامل قحطیهای فارس در طول سی سال از آغاز جنگ جهانی اول تا پایان جنگ جهانی دوم بپردازد.
قحطی,خشکسالی,متفقین,جنگ جهانی,فارس
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_652.html
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_652_a64cf3e4985d140978d6e41ecf266893.pdf
دانشگاه پیام نور
پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران
2345-2390
2538-5321
1
شماره دوم-بهار و تابستان 92
2013
08
23
اوضاع سیاسی و اقتصادی ولایت گروس در دوره قاجار
159
174
FA
مقاله حاضر خاندانهای حکومتگر ولایت گروس یا بیجار کنونی را در دوره قاجار مورد بررسی قرار میدهد و نقش این خاندانها را در تحولات سیاسی و اقتصادی منطقه ارزیابی میکند. فرضیه مقاله این است که با وصف اینکه گروس ولایتی کوچک در کردستان بوده، اما در فضای سیاسی و اقتصادی ایران دوره قاجار جایگاهی مهم داشته است. این جایگاه بعد از دوره مشروطه و، به ویژه، دوره جنگ اول جهانی، به شدت افول کرد. علت امر در کشاکشهای محلی و اشغال کشور به طور کلی؛ و مناطق غربی از جمله کردستان به طور خاص خلاصه میشود، امری که باعث قتل عامهای فراوان ناشی از هجوم بیگانگان و قحطی بزرگ جنگ اول جهانی در ایران گردید. هدف مقاله این است تا عوامل شکوفایی سیاسی و اقتصادی منطقه در دوره قاجار تا قبل از جنگ اول جهانی و فروپاشی جایگاه آن را در دوره بعد از جنگ ارزیابی نماید.
دوره قاجار,گروس,خاندان¬های محلی,موقعیت اقتصادی,جنگ اول جهانی
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_653.html
https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_653_8a1aaeb577c3dac8b35af41287c05520.pdf