%0 Journal Article %T صوفیان و سلاطین: کنش‌‌های سیاسی شیوخ نقشبندی در قلمرو اشترخانیان %J پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران %I دانشگاه پیام نور %Z 2345-2390 %A آرامجو, علی %A کاظم بیکی, محمدعلی %D 2023 %\ 02/20/2023 %V 10 %N شماره دوم - پیاپی20- بهار و تابستان 1401 %P 57-71 %! صوفیان و سلاطین: کنش‌‌های سیاسی شیوخ نقشبندی در قلمرو اشترخانیان %K تصوف %K سیاست %K شیوخ نقشبندی %K اشترخانیان %R 10.30473/lhst.2023.9527 %X تصوف که در پی فروپاشی حکومت مغول به‌تدریج از خلوت خانقاه‌‌ها پا به عرصه‌‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نهاده بود، در دوره تسلط ازبکان بر ماوراءالنهر همچنان نقش قابل‌‌توجهی را در این حوزه‌‌ها ایفا می‌‌کرد. در این میان طریقت نقشبندیه به سبب گستردگی و نیز پیروان پرشمار از اهمیت بیشتری برخوردار بود. خاندان‌‌های متنفذ نقشبندی که در ماوراءالنهر دوره تیموری و شیبانی حضور پررنگی داشتند در دوره اشترخانیان نیز نفوذ، اعتبار و ارتباط نزدیک خود با حکومت را حفظ کردند. باوجوداین، ضرورتاً روابط میان خاندان‌‌های مختلف نقشبندی با خوانین اشترخانی یکسان نبود. بررسی کنش‌‌های سیاسی خاندان‌‌های نقشبندی و عوامل مؤثر بر آن در دوره اشترخانی، موضوع پژوهش حاضر است. بنا بر یافته‌‌های این پژوهش، شیوخ‌‌ صوفی‌‌ نقشبندی، طیف وسیعی از تعامل و تقابل با دستگاه قدرت را نمایان ساختند ضمن اینکه خود نیز برای مدتی کوتاه در رأس هرم قدرت قرار گرفتند. میانجی‌‌گری در میان مدعیان قدرت، نظامی‌‌گری و حکمرانی در شمار نقش‌‌هایی بود که شیوخ‌‌ نقشبندی در عرصه سیاست این دوره ایفا کردند. نوع کنش شیوخ صوفی نسبت به خوانین، تابعی از منافع محلی، خاندانی و عمومی آن‌ها بود. درحالی‌که خاندان‌‌های نقشبندی مقیم بخارا، کرسی اصلی حکومت اشترخانیان، در راستای حفظ وضع موجود، عمدتاً در پی تعامل و ارتباطی حسنه با خوانین وقت بودند و شیوخ نقشبندی سمرقند، با هدف تغییر وضع به نفع ایالت خود، غالباً در کنار مخالفان بخارا می‌‌ایستادند. %U https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_9527_f57b6e54575203d800b18dd4a9ce9f32.pdf