%0 Journal Article %T سرزمین بین‌النهرین: پیوستگی جغرافیایی‌- ‌تأثیرپذیری تاریخی در آستانه فتح ایران توسط مسلمانان %J پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران %I دانشگاه پیام نور %Z 2345-2390 %A عبادی, مهدی %A ادیبان, ناصر %D 2023 %\ 02/20/2023 %V 10 %N شماره دوم - پیاپی20- بهار و تابستان 1401 %P 41-55 %! سرزمین بین‌النهرین: پیوستگی جغرافیایی‌- ‌تأثیرپذیری تاریخی در آستانه فتح ایران توسط مسلمانان %K شهرهای مرزی ایران %K بین‌النهرین %K سقوط ساسانیان %K فتوح اسلامی %K جغرافیای تاریخی %R 10.30473/lhst.2022.9526 %X به‌رغم تحلیل‌های تاریخی متعددی که درباره روند فتح ایران توسط مسلمانان ارائه شده، اهمیت و تأثیر تعیین‌کنندۀ تحولات مناطق و شهرهای مرزی بین‌النهرین اواخر عهد ساسانی چندان مورد توجه واقع نشده است. در نخستین مرحله فتوح مسلمین در قلمرو ساسانیان در سال 12ه‍، که مطابق با شرایط جغرافیایی و اقلیمی عراق و عمدتا در مناطق بیابانی جنوب و غرب بین‌النهرین دنبال شد، مرزبانان و سپاهیان ساسانی در اغلب رویارویی‌های میدانی با سپاهیان مسلمان در کاظمة(حفیر)، مذار، ولجه، ألیس، حیره و انبار مغلوب شدند. بنابر یافته‌های این پژوهش تاریخی‌ـ‌جغرافیایی، در این مرحله از فتح قلمرو ساسانیان، با توجه به‌اینکه اکثر این جنگ‌‌ها در نواحی بیابانی یا حاشیۀ صحرا روی داد، اعراب مسلمان به‌خوبی از انطباق‌پذیری خود با چنین شرایط جغرافیایی بهره گرفتند و با جابجایی‌های سریع در نواحی بیابانی و غافلگیر کردن مرزبانان ساسانی قدرت و برتری خود را بر آنها تحمیل کردند. علاوه بر اینکه این پیروزی‌های برق‌آسا اُبهت و شکوه نظامی و سیاسی ساسانیان در برابر اعراب مسلمان را فروریخت. با تسلط مسلمانان بر دو شهر مهم و سوق‌الجیشی حیره و انبار و تسلط بر نواحی بیابانی ماوراء فرات، حضور مسلمانان در بین‌النهرین تضمین شد و زمینه برای فتح سراسری عراق و سپس ایران  فراهم شد. با عنایت به‌ اهمیت، تأثیر و پیامدهای این مرحله از فتحِ غرب و جنوب قلمرو ساسانی، می‌توان آن را مقطعی دانست که در حملات اعراب مسلمان به مناطق مرزی و تسط آنها بر شهرهای مرزی، دروازه فتح سرزمین ایران عملا به روی اعرابِ مسلمان گشوده شد. %U https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_9526_054d39eddc63ae340d5149b05e3cdaa6.pdf