با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه اصفهان

3 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور

چکیده

از مباحث مهم تاریخ زندیه بررسی و تحلیل اقدامات کریم‌خان در ابعاد مختلف حکومتی به ویژه در بُعد اقدامات اجتماعی و اقتصادی وی می‌باشد. اکثر منابع تاریخی زندیه دوره استقرار کریم‌خان در شیراز را دوران آرامش اجتماعی و امنیت اقتصادی معرفی کرده‌اند. اینکه تا چه میزان این نگرش منابع قابل تأیید است هدف اصلی از انجام این پژوهش است.
مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی با استناد به منابع دست اول تاریخی تلاش دارد به این رهیافت پژوهشی منجر شود که امنیت اجتماعی و آرامش اقتصادی دورة کریم‌خان زند که منابع تاریخی از آن یاد نموده‌اند، با واقعیت‌های تاریخی آن دوره چندان تطابقی ندارد و با در نظر گرفتن برخی مؤلفه‌ها، این گفتة منابع مورد تردید واقع می‌گردد. اقدامات و عملکرد کریم‌خان فقط در پایتختش بروز و نمود داشته و چنین دیدگاهی را درباره سایر مناطق تحت نفوذ کریم‌خان نمی‌توان پذیرفت . حتی عملکرد وی در شهر شیراز نیز بنا به عوامل و مولفه‌هایی که در مقاله مطرح شده است می‌بایست به صورت نسبی و موقتی در نظر گرفت تا بیشتر با واقعیت تاریخی منطبق گردد.

کلیدواژه‌ها

آصف، محمّد‌هاشم رستم‌الحکما (1380). رستم التواریخ. به اهتمام عزیزالله علیزاده. تهران: فردوسی.
 امداد، حسن (1389). «شیراز در عهد کریم‌خان». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی‌اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص 15-33.
امین‌فر، حسین (1389) «شاه اسماعیل سوم و مشروعیت کریم‌خان زند». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص109-120.
 الاصفهانی، محمّدمهدی بن محمّدرضا (1368). نصف جهان فی تعریف اصفهان. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: امیرکبیر.
 اولیویه، جی. بی (1371). سفرنامه. ترجمة محمّدطاهر میرزا. تصحیح غلامرضا ورهرام. تهران: اطلاعات.
براقی، فضل‌الله (1389). «جزیرة خارک در میان قدرت‌ها و کمپانی‌های محلی». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس‌شناسی. ص 147-165.
 پری، جان (1365). کریم‌خان زند (تاریخ ایران بین سال‌های 79-1747). ترجمة علی‌محمّد ساکی. تهران: فراز نشر نو.
 درهوهانیان، هارتون (1379). تاریخ جلفای اصفهان. ترجمة لئون. گ. میناسیان و م. ع. موسوی فریدنی. اصفهان: نشر زنده‌رود.
 دنبلی، عبدالرزاق بیگ مفتون (1349). تجربة الاحرار و تسلیة الابرار. تصحیح و تحشیة حسن قاضی طباطبایی. بخش نخست. تبریز: مؤسسة تاریخ و فرهنگ ایران.
 رجبی، پرویز (1352). کریم‌خان زند و زمان او. تهران: کتابفروشی سیمرغ.
روستا، جمشید (1389). «تسلط کم‌دوام کریم‌خان زند بر بصره». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص395-409.
رنجبر، محمّدعلی (1387). «سیاست مذهبی دورة زندیه». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص 98-99.
رنجبر، محمّدعلی ـ وصفی‌پور، علی‌اکبر (1389). مجموعه مقالات کنگره بزرگ زندیه. دوجلد. شیراز: بنیاد فارس‌شناسی.
شهاوری شیرازی، عبدالکریم بن علی رضا (1365). تاریخ زندیه (جانشینان کریم‌خان زند). مقدّمه و تصحیح  ارنست بئیر. ترجمة غلامرضا ورهرام. تهران: گستره.
 غفاری کاشانی، ابوالحسن (1369). گلشن مراد. به اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد. تهران: زرین.
 فرامرزی، احمد (1346). کریم‌خان زند و خلیج فارس. به کوشش حسن فرامرزی. تهران: [بی‌نا].
 فرانکلین، ویلیام (1358). مشاهدات سفر از بنگال به ایران. ترجمة محسن جاویدان. تهران: بنیاد فرهنگ و هنر ایران.
فروزانی، ابوالقاسم (1389). «کریم‌خان زند و خیابان چهار باغ شیراز». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص501-522.
 فسائی، حاج میرزا حسن حسینی [بی‌تا]. فارسنامه ناصری. [بی‌جا]. کتابخانة سنایی.
 فلور، ویلم (1371). اختلاف تجاری ایران و هلند و بازرگانی هلند در عصر افشاریان و زندیان. ترجمة ابوالقاسم سرّی. تهران: توس.
 فوران، جان (1380). مقاومت شکننده (تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال 1500 میلادی تا انقلاب). ترجمة احمد تدین. تهران: رسا.
قدیمی قیداری، عباس (1389). «ملاحظاتی دربارة ساختار دولت و شیوة حکومتی کریم‌خان زند». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص523-537.
  کسروی، احمد (1373). تاریخ پانصدساله خوزستان. تهران: نشر خواجو.
 کلانتر، محمّدبن ابوالقاسم (1362). روزنامه میرزا محمّد کلانتر فارس (شامل وقایع قسمت‌های جنوبی ایران از سال 1142 تا 1199ق). به اهتمام عبّاس اقبال. تهران: کتابخانة طهوری.
 گزارش کار ملیت‌ها از ایران (دوران افشاریه و زندیه) (1381). ترجمة معصومه ارباب. تهران: نشر نی.
 گلستانه، ابوالحسن بن محمّد امین (2536). مجمل التواریخ (شامل وقایع و رویدادهای سی و پنج ساله بعد از نادر شاه) و ذیل زین‌العابدین کوهمره (ملقب به امیر) در تاریخ زندیه. به سعی و اهتمام مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
 مرادی خلج، محمّدمهدی (1389). «میرمهنا و نقش وی در تعرضات و تعاملات دولت‌های منطقه و قدرت‌های بیگانه». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص617-637.
 مورگان، دیوید (1373). ایران در قرون وسطی. ترجمة عباس مخبر. تهران: طرح نو.
موسوی نامی اصفهانی، محمّدصادق (1368). تاریخ گیتی‌گشا (در تاریخ خاندان زند). تهران: امیرکبیر.
نیبور، کارستن (1366). سفرنامه. ترجمة پرویز رجبی. تهران: توکا.
 هاشم‌زاده محمّدیه، عباس (1389). «سیاست زندیه در برابر کمپانی هند شرقی انگلیس». مجموعه مقالات کنگرة بزرگ زندیه. به کوشش محمّدعلی رنجبر و علی اکبر صفی‌پور. شیراز: بنیاد فارس شناسی. ص 701-719.
هدایتی، هادی (1334): تاریخ زندیه. تهران: دانشگاه تهران.
 Francklin, William (1790). Observations made on a tour from Bengal to Persia in the years 1786- 87. London.
 Pery, J.R (1975). Forced Migration in Iran during the seventh and eighteenth centuris. Iranian studies. VIII. No.4.