با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

دانشجوی دکترای تاریخ ایران دورة اسلامی، دانشگاه شیراز

چکیده

شیخ ابواسحاق کازرونی در نیمۀ دوم قرن چهارم هجری در خانوادۀ زرتشتی نومسلمانی در کازرون متولد شد. این دوره مقارن با حکومت آل بویه بود که با سیاست تسامح مذهبی از اقلیت‌های دینی حمایت ‌می‌کرد و کازرون از اصلی‌ترین مراکز زرتشتی‌نشین فارس محسوب ‌می‌شد. شیخ ابواسحاق بعد از تحصیل نزد مشایخ فارس، وارد طریقت ابن خفیف (از عارفان بزرگ شیراز) شد؛ چرا که کاربرد عملی این طریقت را در حوزة مذهبی بیشتر منطبق با اعتقادات خود مى‌دید. از این رو، مقالة حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر منابع اصلی، درصدد پاسخ به این پرسش است که شیخ ابواسحاق چه نقشی در ترویج دین اسلام در کازرون داشتند؟ نتیجة تحقیق حاکی از آن است که شیخ ابواسحاق در اواخر قرن چهارم هجری طریقت خاص خود، موسوم به طریقت مرشدیه، را تأسیس کرد و موعظة خود را در راستای نشر اسلام در مساجد کازرون آغاز نمود که با مخالفت حاکمان زرتشتی روبه‌رو شد. شیخ ابواسحاق نیز با ساخت مسجد و خانقاه‌ مرشدیه و همچنین تشکیل دستۀ مطوعه در کازرون، نسبت به تضعیف موقعیت زرتشتیان اقدام نمود که این عوامل، در غایت موجب گسترش دین اسلام در کازرون شد.

کلیدواژه‌ها

ابن اثیر، عزالدین علی (1351). کامل، تاریخ بزرگ اسلام و ایران. ترجمة علی هاشمی حائری. تهران: شرکت چاپ و انتشارات کتب ایران.
ابن العبری، غریغوریوس بن هارون (1377). مختصر تاریخ الدول. ترجمه عبدالمحمّد آیتی. تهران: علمی و فرهنگی.
ابن بطوطه، محمّد بن ابراهیم (1337). سفرنامة ابن بطوطه. ترجمة محمّدعلی موحد. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ابن بلخی (1339). فارسنامه. تصحیح گای لسترنج و رینولد آلن نیکلسون. تهران: دنیای کتاب.
ابن حوقل، محمّد (1345). صورة الارض. ترجمة جعفر شعار. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ابن خلدون، عبدالرحمن (1366). تاریخ ابن خلدون (العبر). ترجمة عبدالمحمّد آیتی. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ابن عثمان، محمود (1333). فردوس المرشدیه فی اسرار الصمدیه (سیرت نامۀ شیخ ابواسحاق کازرونی). به کوشش ایرج افشار. تهران: کتابخانة دانش.
ابن عثمان، محمود (1380). مفتاح الهدایه و مصباح العنایه (سیرت نامه سید امین الدین بلیانی). تصحیح منوچهر مظفریان. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ابن مسکویه رازی، ابوعلی مسکویه (1376). تجارب الامم. ترجمة علی‌نقی منزوی. تهران: توس.
ابن ندیم، محمّد بن اسحاق (1346). الفهرست. ترجمۀ محمّدرضا تجدد. [بی‌جا]: [بی‌نا].
اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1347). المسالک والممالک. به کوشش ایرج افشار. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
افسر، کرامت الله (1353). تاریخ بافت قدیمی شیراز. تهران: انجمن آثار ملی.
افشار سیستانی، ایرج (1382). پژوهش در نام شهرهای ایران. تهران: روزنه.
بارتولد، ولادیمیر (1358). جغرافیای تاریخی ایران. ترجمة حمزه سردادور، تهران: توس.
تبریزی، محمّدحسین بن خلف تبریزی متخلص به برهان (1362). برهان قاطع. به اهتمام دکتر محمّد معین. تهران: امیرکبیر.
ثواقب، جهانبخش (1385). جغرافیای تاریخی  بیشاپور و کازرون. تهران: کازرونیّه.     
جامی، عبدالرحمن بن احمد (1370). نفحات الانس من حضرات القدس. به کوشش مهدی توحیدی‌پور. تهران: سعدی.
جنید شیرازی، عیسی (1364). تذکرة هزار مزار (ترجمة شدّالازار). تصحیح نورانی وصال. شیراز: کتابخانه احمدی.
جهانگشای خاقان/ تاریخ شاه اسماعیل  (1364). مقدمه و پیوست‌ها: دکتر الله دنا مضطر. اسلام آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
جیهانی، ابوالقاسم بن احمد (1368). اشکال العالم. ترجمة علی بن عبدالسلام کاتب. تهران: آستان قدس رضوی.
حدود العالم من المشرق الی المغرب (1362). به کوشش منوچهر ستوده. تهران: کتابخانۀ طهوری.
حسینی فسایی. میرزا حسن (1367). فارسنامه ناصری.  تصحیح و تحشیه منصور رستگار فسایی. تهران: امیرکبیر. 
حمدالله مستوفی (1362). نزهةالقلوب. تصحیح گای لسترنج. تهران: دنیای کتاب.
خواجوی کرمانی، ابوالعطا کمال‌الدین محمود بن علی بن محمود (1374). دیوان کامل خواجوی کرمانی. به کوشش سعید قانعی. تهران: بهزاد.
دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
رویگر، محمّد (1386). اقدامات سیاسی، مذهبی، فرهنگی و عمرانی عضدالدوله دیلمی (328-373ق). استهبان: انتشارات سته بان.
زرکوب شیرازی، احمد بن شهاب الدین (1350). شیرازنامه. به کوشش اسماعیل واعظ جوادی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1357). جستجو در تصوف ایران. تهران: امیرکبیر.
سلامی کازرونی، صدرالسادات (1381). آثار الرضا (در تاریخ و جغرافیای شیراز و کازرون). تهران: کازرونیه.
شرف‌الدین ابراهیم (1347). تحفة اهل العرفان فی مناقب سید الاقطاب روزبهان (بخشی از مجموعه روزبهان نامه). به کوشش محمّدتقی دانش‌پژوه. تهران: انجمن آثار ملی.
صفا، ذبیح الله (1351). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: دانشگاه تهران.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1366). تذکرة الاولیاء. به کوشش محمّد استعلامی. تهران: زوار.
عقیلی، عبدالله (1358). سکه‌های ضرب کازرون با نام ابواسحق. ذیل کتاب فردوس المرشدیه. به کوشش ایرج افشار. تهران: انجمن آثار ملی.
عقیلی، عبدالله (1377). دارالضرب‌های ایران در دورة اسلامی. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
فقیهی، علی اصغر (1357). آل بویه. تهران: صبای گیلان.
کاوتس، رالف (1392). چشم‌اندازهایی از جادة ابریشم دریایی. ترجمة محمّدباقر وثوقی و پریسا صیادی. تهران: پژوهشکدة تاریخ اسلام.
کرمر، جوئل (1375). احیای فرهنگی در عهد آل بویه. ترجمة محمّدسعید حنایی کاشانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کیانی، محسن (1369). تاریخ خانقاه در ایران. تهران: طهوری.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسن (1356). مروج الذهب و معادن الجوهر. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران : بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مقدسی، ابوعبدالله محمّد بن احمد (1361). احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم. ترجمة علی‌نقی منزوی. تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (1386). کشف المحجوب. مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. تهران: سروش.
یاقوت حموی، شهاب‌الدین ابی‌عبدالله (1376). معجم‌البلدان. ترجمة علینقی منزوی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور (پژوهشگاه).
Kara, Mustafa,Kazeruniyye,Ebu Ishak Sirazi Ve Bursa Kazeruni Zaviyesi”. Bursa da Tarikatlar Ve Tekkeler. Bd.II. Bursa.1993. PP. 13-31.
Koprulu, M.Fuad (1969). “Abu Ishak Kazruni Ve Anadolu da Ishaki. Dervisleri”. Belleten. XXXIII/ 130. PP. 225-236