با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور

چکیده

خاندان اسحاقیه در غرب گیلان، به‌خصوص منطقة فومن، سالیان زیادی (از قرن هفتم تا دهم هجری) دارای قدرت و فرمانروایی بودند.این خاندان از دورة مغول، با حکومت‌های گوناگونی در ایران مواجه شدند و غالباً، به استقلال، در منطقه فرمانروایی می‌کردند؛ ولی در زمان حکومت صفویه، به‌ویژه از اواخر دورة شاه اسماعیل اول، قدرت سیاسی آنها زوال یافت و تقریباً مطیع دولت مرکزی شدند. سرانجام، این خاندان در زمان شاه عباس اول، در سال 1000ق، به‌دلیل رقابت درون منطقه‌ای و سیاست تمرکزگرایی دولت مرکزی، از بین رفتند.
در این پژوهش، با روش توصیفی و تحلیلی، به بررسی موقعیت سیاسی و اجتماعی حُکام اسحاقیه در غرب گیلان عصر صفوی، و رابطة آنها با حکومت صفوی و آل کیا در شرق گیلان، پرداخته می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که خاندان اسحاقیه، با استفاده از موقعیت جغرافیایی و جایگاه مناسب خاندان خود، توانستند سالیان متمادی در غرب گیلان حکومت کنند.

کلیدواژه‌ها

امینی هروی، امیر صدرالدین ابراهیم (1383). فتوحات شاهی. تصحیح، تعلیق، توضیح و اضافات محمدرضا نصیری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.##اسکندربیگ منشی ترکمان (1382). عالم آرای عباسی. زیر نظر ایرج افشار. جلد 1. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.##پارسادوست، منوچهر (1377). شاه تهماسب اول. تهران: سهامی انتشار.##پرتو، افشین (1379). تاریخ گیلان از آغاز تا برپایی جنبش مشروطه. رشت: حرف نو.##جهانگشای خاقان (1364). مقدمه و پیوست الله دتا مضطر. اسلام آباد. مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.##جنابدی، میرزا بیگ (1378). روضه الصفویه. به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد. چاپ اول. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.##الحسینی قمی، قاضی احمد بن شرف‌الدین (1359). خلاصةالتواریخ. تصحیح احسان اشراقی. جلد 1. تهران: دانشگاه تهران.##الحسینی، خورشاه بن قباد (1379). تاریخ ایلچی نظام شاه. تصحیح و تحشیه و توضیح و اضافات محمدرضا نصیری و کوئیچی هانه‌دا. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.##حسینی استرآبادی، سید حسین بن مرتضی (1366). تاریخ سلطانی از شیخ صفی تا شاه صفی. به کوشش احسان اشراقی. تهران: علمی.##خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین حسینی (1362). حبیب‌السیر. مقدمة جلال‌الدین همایی. زیر نظر محمد دبیرسیاقی. جلد 4. تهران: خیام.##رابینو، هـ. ل (1369). فرمانروایان گیلان. ترجمة جکتاجی و رضا مدنی. رشت: گیلکان.##روملو، حسن بیگ (1384). احسن‌التواریخ، تصحیح و تحشیه عبدالحسین نوایی. جلد 2و3. تهران: اساطیر.##سام میرزا صفوی (بی‌تا). تذکره تحفه سامی. تصحیح و مقدمه رکن‌الدین همایون فرخ. تهران: سهامی چاپ و انتشارات کتب ایران.##سرتیپ‌پور، جهانگیر (1356). نشانی‌هایی از گذشته دور گیلان و مازندران. تهران: خرمی‌.##شیرازی، علامه قطب‌الدین محمود (1369). درةالتاج. بخش نخست. به کوشش و تصحیح محمد مشکوة. تهران: حکمت.##طباطبایی، جواد (1384). دیباچه‌ای بر نظریة انحطاط ایران. چاپ چهارم. تهران: نگاه معاصر.##غفاری قزوینی، قاضی احمد (1343). تاریخ جهان آرا. سعی و همت مجتبی مینوی. تهران: حافظ.##فاخته جوبنه (1383). کرونولوژی تاریخ گیلان. رشت: گیلکان.
فومنی، عبدالفتاح (1353). تاریخ گیلان. تصحیح عطاءالله تدین. تهران: فروغی.##ــــــــــ (1349). تاریخ گیلان. تصحیح و تحشیه منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.##کیاء گیلانی، سید احمد بن محمد (1409ق). سراج الانساب. تحقیق مهدی رجائی. قم: کتابخانة عمومی آیه الله العظمی مرعشی نجفی.##کریمی تیمجانی، حسن (1382). تاریخ رانکوه. تهران: انتشارات آن.##کاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد (1384). تاریخ اولجایتو. اهتمام مهین همبلی. تهران: علمی ـ فرهنگی.##لاهیجی، علی بن شمس‌الدین (1352). تاریخ خانی. تصحیح و تحشیه منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.##مرعشی، میر تیمور (1364). خاندان مرعشی مازندران. تصحیح منوچهر ستوده. تهران: اطلاعات.##ظهیرالدین مرعشی (1364). گیلان و دیلمستان. تصحیح و تحشیه منوچهر ستوده. چاپ دوم. تهران: اطلاعات.##منشی قزوینی، بوداق (1999م). جواهر الاخبار. به کوشش محمدرضا نصیری ـ کوئیچی هانه دا. توکیو: مؤسسه مطالعات فرهنگ‌ها و زبان‌های آسیا و آفریقا.##نوایی، عبدالحسین (اهتمام)، (1347و 1368). شاه اسمعیل صفوی (مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی،همراه با یادداشت‌های تفضیلی). تهران: بنیاد فرهنگ ایران و چاپ تهران. ارغوان.##ــــــــــ (1367). شاه عباس (مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی، همراه با یادداشت‌های تفضیلی). جلد 1. تهران: زرین.##نوزاد، فریدون (1373). نامه‌های خان احمد خان گیلانی. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.##واله اصفهانی، محمدیوسف (1372). خلدبرین (ایران روزگار صفویان). کوشش میرهاشم محدث. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.##وحید قزوینی، میرزا محمدطاهر (1383). تاریخ جهان آرای عباسی. مقدمه، تصحیح و تعلیقات سید سعید میر محمد صادق. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.##
Kasheff, Manouchehr. Gilan history under the Safavids. Encyclopaedia Iranica.vol.x. www.iranicaolin.org/articles/gilan##