با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

استادیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

شهر یزد از زمان تیموریان شاهد ظهور مورخان بزرگی در عرصه تاریخ‌نگاری محلی بوده‌است. تاریخ‌‎نگاری محلی یزد با حاشیه گرفتن از تاریخ نگاری محلی فارس رشد کرد و هم‌زمان با توسعه یک قدرت سیاسی، که تقریباً برای اولین بار در تاریخ آن بروز کرد، نخستین کتاب در تاریخ محلی یزد نیز تدوین شد . در آغاز سده نهم سنت تاریخ نویسی در یزد رشد بیشتری کرد و آثار ارزنده ای در تاریخ نگاری محلی آن پدید آمد. این آثار تمام ویژگی های کلی تاریخ نگاری محلی ایران را داشت با این تفاوت که حس استقلال طلبی در آنها پررنگ تر بوده و توجه اصلی نویسندگان تاریخ محلی به بناهای یزد و سازندگان آنها بوده است . هرچند در کنار آن به تاریخ سیاسی هم پرداخته اند.
در این مقاله، با استفاده از منابع اصلی و به شیوه تحلیلی و توصیفی به این پرسش‌ها پاسخ داده می­شود که علل اصلی رشد تاریخ نگاری محلی در این دوره چه بوده است؟  نویسندگان  و مخاطبین این آثار چه کسانی بوده اند؟ در پاسخ باید گفت که به نظر می­رسد ،استقلال سیاسی و تاسیس سلسله های محلی نقش اساسی داشته و حمایت حاکمان سیاسی از نویسندگان زمینه تدوین این آثار را فراهم کرده است . از سویی، رونق اقتصادی زمینه را برای کسب معارف فراهم کرده و نویسندگان بسیاری در عرصه تولید متون تاریخی ظهور کرده و به دنبال آن اشتیاق به خواندن آثارشان در بین طبقه متوسط گسترش یافته است.

کلیدواژه‌ها

آژند، یعقوب.(1380). تاریخ نگاری در ایران. تهران: انتشارات گستره.
آئینه وند ، صادق. (1377). علم تاریخ در گستره تمدن اسلامی. تهران : پژوهشگاه علوم انسانی.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1366). الفهرست. ترجمه و تحقیق محمد رضا تجدد. تهران: انتشارات امیر کبیر.
افشار،ایرج. (1348). یادگارهای یزد. ج 1. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
برگل ،یو.ا. (1362). ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری. ترجمه آرین پور و کریم کشاورز. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 براون،ادوارد. (1339) . تاریخ ادبیات ایران ( از سعدی تا جامی). چاپ دوم. تهران: کتابخانه ابن سینا.
جعفری ،جعفربن محمد. (1343). تاریخ یز.د به اهتمام ایرج افشار .تهران : بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
حسینی یزدی، سید رکن الدین. (1341). جامع الخیرات. به تصحیح محمد تقی دانش پژوه و ایرج افشار. تهران : انتشارات فرهنگ ایران زمین.
روزنتال . فرانتس.  (1368). تاریخ نگاری در اسلام. ترجمه اسدالله بیات . ج 2. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
زرین کوب، عبدالحسین. (1380). تاریخ ایران بعد از اسلام . چاپ نهم. تهران : انتشارات امیرکبیر.
ستوده، حسینقلی. (1346). تاریخ آل مظفر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سالاری شادی، علی. (1346). سیر تاریخ نگاری فارسی در ایران . پایانامه دوره دکترا. تبریز: دنشکده علوم انسانی.
طرب نایینی، محمد جعفر بن محمد. (1353). جامع جعفری. به کوشش ایرج افشار. تهران: انتشارات انجمن ملی.
غنی، قاسم .(1366). تاریخ عصر حافظ. چاپ چهارم. تهران: کتابفروشی زوّار.
کاتب، احمد بن حسین. (1357). تاریخ جدید یزد .به کوشش ایرج افشار. تهران: انتشارات امیر کبیر.
کتبی.محمود .(1364). تاریخ آل مظفر، به اهتمام و تحشیه عبد الحسین نوائی، چاپ دوم، تهران، انتشارات امیر کبیر.
لمبتون ،آ.س.ک. (1362). مالک و زارع . ترجمه منوچر امیری . چاپ سوم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مدیر شانه چی،کاظم. (1345)، مزارات خراسان. مشهد: انتشارات دانشگاه مشهد.
مستوفی بافقی،محمد مفید. (1340). جامع مفیدی. ج 2،1. به کوشش ایرج افشار. تهران: انتشارات کتابفروشی اسدی.
مستوفی بافقی.محمد مفید.(1342). جامع مفیدی. ج 3. به کوشش ایرج افشار. تهران: انتشارات کتابفروشی . اسدی، 1342.
مقالات
آژند ، یعقوب (1380). «سیری در تاریخ نگاری محلی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا . س 4. ش 45-44،خرداد و تیر.ص  48-51.
افشار، ایرج .(1384) «جامع مفیدی». دانشنامه جهان اسلام. ج 9 . تهران : بنیاد دایره المعارف اسلامی .  ص 362-364.
 باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (1380). «اهمیت تواریخ محلی». . کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. س 4. ش 45-44 ، خرداد و تیر. ص 8-9.
_______(1339). «تاریخ یزد». مجله یغما. س 13. . ش 4 ، آبان ماه . ص 409-411.
 خیر اندیش، عبد الرسول. (1380). «صورت شناسی تاریخ های محلی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا .س  4. ش 44-45  ، خرداد و تیر . ص 3-31.
 دانشنامه جهان اسلام. (1380).«تاریخ نگاری محلی». ج 6. تهران. مرکز دایره المعارف اسلامی. ص 138-140.
ستوده منوچهر. (1339). «تاریخ یزد». ماهنامه ادبی و اجتماعی سخن. س 11 . ش 1. ص 124-126.
صالحی ، نصر الله. (1380). «کتاب شناسی توصیفی تاریخ های محلی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا.  س4.  ش 44 و 45 خرداد و تیر . ص 12-43.
 قدیم قیداری، عباس. (1388). «تاریخ نگاری محلی کردستان و ظهور نخستین تاریخ نگار زن». مجله پژوهش های تاریخی دانشگاه اصفهان. س 45.  ش 1 ، بهار . ص 113-ا 128.
 محبوبی اردکانی. حسین (1343). «جامع مفیدی».  راهنمای کتاب. س 7 .ش 1 ، پاییز . ص 87-96.
محجوب، محمد جعفر، (1339). « تاریخ یزد» ماهنامه ادبی و اجتماعی سخن ، س 11 . ش 1. ص 121-124.
 میر حسینی، محمد حسن.(1384). «نکته یابی از جمع الخیرات». مجله فرهنگ .ش 56 . زمستان. ص 163-184.
 میلر ، ایزابل (1380). «تاریخ جدید یزد». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. س 4. ش  47-46 ، مرداد و شهریور. ص89-103.
Rieu, Charles(1966). Catalogue of the Persian manuscripts in The British , London.
A shraf, Muhammad (1965-1975). A catalogue of the Persian manuscripts in The Jung Museum & Library . Hyderabad.