TY - JOUR ID - 6099 TI - کارکرد سلاح توپ در سرکوب شورش‌های محلی و استمرار دولت متمرکز عصر صفوی JO - پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران JA - LHST LA - fa SN - 2345-2390 AU - تبریزنیاتبریزی, مجتبی AU - خیراندیش, عبدالرسول AU - حسنی, عطاءالله AU - شعبانی, رضا AD - دانشجوی دکتری رشته تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران - ایران AD - استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز AD - استاد گروه تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی AD - استاد گروه تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی؛ استاد گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران - ایران Y1 - 2019 PY - 2019 VL - 7 IS - شماره دوم - پیاپی 14 - بهار و تابستان 98 SP - 161 EP - 176 KW - توپ KW - توپخانه KW - ‌ شورش KW - محلی KW - سرکوب KW - حکومت KW - صفوی DO - 10.30473/lhst.2019.41098.2110 N2 - توپ، به عنوان سلاح سنگین، جمعی، گران قیمت، نیازمند آموزش در به­کارگیری و صرف هزینه در ساخت، نگهداری و به­کارگیری، فقط می‌توانست در انحصار و اختیار دولت مرکزی باشد. از دورة شاه تهماسب اول که نخستین تجربه­های ساخت و به­کارگیری سازمان­یافته و مؤثر آن در قشون صفوی ثبت شده تا دوران شاه عباس اول که بیشترین ساخت و کاربرد توپ در نبردها روی داده است،‌ شواهد تاریخی نشان می­دهند به­کارگیری این سلاح مدرن برای کنترل نیروهای گریز از مرکز،‌ سرکوب حکام سرکش محلی و تثبیت و گسترش حاکمیت مرکزی، عاملی تعیین کننده و سرعت‌بخش بوده است. با ظهور نشانه­های ضعف حکومت صفوی و آغاز شورش­های پراکندة اقوام سرحدی،‌ توپچیان همواره بخشی از قشون را تشکیل می­دادند،‌ هرچند ناتوانی آنها در کاربرد مفید توپخانه در جنگ صحرا (رو در رو) موجب شکست­های قشون دولتی و سرانجام سقوط صفویان شد. در سرکوب حکمرانان محلی اگر «جنگ قلعه» روی می­داد،‌ قدرت ویرانگر گلوله و صدای غرّش توپ هر مقاومتی را در هم می­شکست اما در «جنگ­های صحرا و رو در رو»،‌ در دورة صفوی مهارت کافی برای استفادة مؤثر و تعیین کننده از توپخانه حاصل نشد. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه­ای است. UR - https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_6099.html L1 - https://localhistories.journals.pnu.ac.ir/article_6099_48763680481b6e32ee82d478fe06d58a.pdf ER -