با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه شهید چمران اهواز

2 کارشناس ارشد تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

در بحبوحه نهضت ملی شدن نفت، مناطق نفت­خیز جنوب از جمله خوزستان کانون توجه قرار گرفت. علاوه بر وجود صنعت نفت در این مناطق که بحث بر سر در اختیار گرفتن آن به اوج رسیده بود، اعتصابات کارگران شرکت نفت در اواخر 1329­ش و اوایل 1330­ش سبب شد تا موضع­گیری­هایی در این زمینه صورت گیرد. در اسفند 1329­ش مبلغی از حقوق کارگران شرکت نفت کسر گردید که سبب شد جرقه اعتصابات در این مناطق زده شود. کارگران در مقابل کسر حقوق خود، شرکت نفت را مسئول ایجاد آشوب در مناطق نفتی میدانستند. حزب توده با سیاست دوگانه سعی میکرد کارگران را متشکل کند و جبهه ملی و سران آن سعی در ایجاد آرامش در مناطق نفتی داشتند. شرایط بد اقتصادی و معیشتی از جمله زمینه‌های ایجاد تحرکات کارگری در مناطق نفت‌خیز جنوب به شمار می­آمد و در این میان موقعیت حساس این مناطق به دلیل مبارزه برای ملی کردن نفت سبب شده بود تا تحولات این مناطق مورد توجه قرار بگیرد. اما این پژوهش ضمن بررسی این اعتصابات؛ در پی یافتن پاسخ این سوال است که: چه زمینه­هایی سبب شکل­گیری اعتصابات کارگران صنعت نفت در خوزستان بود و رویکرد جبهه ملی و حزب توده در مقابل این اعتصابات چه بوده است؟
به نظر می­رسد اقدام شرکت نفت در کسر حقوق کارگران و به دنبال آن سر باز کردن نارضایتی­ها از شرکت نفت که سبب فعالیت حزب توده در میان کارگران نیز شده بود، سرانجام به متشکل شدن کارگران منجر شد..
روش پژوهش توصیفی-­تحلیلی بوده و نگارنده کوشیده با استفاده از ابزارهای گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه­ای و اسناد، داده­های موردنیاز را جمع­آوری کند.

کلیدواژه‌ها

آبراهامیان، یرواند (1388). ایران بین دو انقلاب (از مشروطه تا انقلاب اسلامی). ترجمة حسن شمس‌آوری و دیگران. تهران: نشر مرکز.
آرشیو سازمان اسناد مجلس شورای اسلامی.
اسناد نفت و نطق­ها و نامه­های تاریخی. تهران: راستین. [بی­تا].
بختیار، تیمور (1335). سیر کمونیزم در ایران. تهران: کیهان.
برهان، عبدالله (1378). کارنامه حزب توده. تهران: علم.
بزرگمهر، جلیل (1373). خاطرات جلیل بزرگمهر از دکتر محمد مصدق. تهران: ناهید.
بیل، جیمز؛ لویس، ویلیام (1368). مصدق، نفت ناسیونالیسم ایرانی. ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوی و کاوه بیات. تهران: نشر نو.
ترکمان، محمد (1359). تشنجات، درگیری­های خیابانی و توطئه­ها در دوران حکومت دکتر محمد مصدق. تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
جمعی از پژوهشگران (1387). حزب توده از شکل‌گیری تا فروپاشی. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش­های سیاسی.
جوانشیر، ف. م (1359). تجربه 28 مرداد (نظری به تاریخ جنبش ملی‌شدن نفت ایران). بی­جا: حزب توده ایران.
خدری­زاده، علی­اکبر(1382). «اعتصاب و شورش کارگران شرکت نفت در خوزستان». فصل­نامه تاریخ معاصر ایران، شماره 26.
ذبیح، سپهر (1364). تاریخ جنبش کمونیستی در ایران. ترجمة محمدرفیعی مهرآبادی. تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطائی.
ذبیح، سپهر (1381). ایران در دوره دکتر مصدق. ترجمة محمدرفیعی مهرآبادی. تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطائی.
روحانی، فواد (1352). تاریخ ملی‌شدن صنعت نفت ایران. تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
روزنامه اطلاعات، شماره 7481، 10/1/1330.
روزنامه اطلاعات، شماره 7484، 14/1/1330.
روزنامه اطلاعات، شماره 7493، 25/1/1330.
روزنامه اطلاعات، شماره 7479، 7/1/1330.
روزنامه اطلاعات، شماره 7498، 31/1/1330.
ساتن، الول (1372). نفت ایران. ترجمة رضا رئیس‌طوسی. [بی­جا]: صابرین.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران: شماره 5875/293
طاهر احمدی، محمود (1378). درآمدی بر اتحادیه­های کارگری خوزستان. گفتگو، شماره 25.
عاقلی، باقر (1369). روز شمار تاریخ ایران. تهران: نشر گفتار.
 عاقلی، باقر (1372). روز شمار تاریخ ایران. تهران: نشر گفتار.
عظیمی، فخرالدین (1372). بحران دموکراسی در ایران (1320-1332). ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری. تهران: البرز.
علم، مصطفی (1371). نفت، قدرت و اصول. ترجمة غلامحسین صالحیار. تهران: اطلاعات.
کیبل، جیمز (1377). طرح سری مداخله در آبادان. ترجمة جمشید زنگنه. تهران: روزنه.
گازیورسکی، مارک.ج (1371). سیاست خارجی آمریکا و شاه. ترجمة فریدون فاطمی. تهران: نشر مرکز.
گذشته چراغ راه آینده است (1357). تهران: جامی.
گفتارهای رادیو تهران دربارة نفت (بی­تا). مجموعه کتابخانه مرکزی مناطق نفت­خیز جنوب.
مکی، حسین (1358). سال­های نهضت ملی. تهران: علمی.
مکی، حسین (1362). کتاب سیاه. تهران: نشر ناشر.
نجاتی، غلامرضا (1373). جنبش ملی‌شدن صنعت نفت ایران و کودتای 28 مرداد 32. چاپ هفتم. تهران: نشر انتشار.
وزیری، شاهرخ (1380). نفت و قدرت در ایران (ازقنات تا لوله). ترجمة مرتضی ثاقب­فر. تهران: عطائی.