با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استاد تاریخ دانشگاه لرستان

2 استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان

3 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی

چکیده

ایالت کردستان، مقارن دورة قاجار،در زمینة تألیف تاریخ‌های محلی حیات بالنده‌ای داشته است. تواریخ محلی تواریخی هستند که گرایش‌های زیست‌بوم‌نگاری پررنگی دارند. این تاریخ‌ها، به دلیل نگاه مورخان از پایین به بالا، محتوایی متنوع دارند؛ لذا در بررسی تاریخ اجتماعی حائز اهمیت هستند.یکی از مهم‌ترین نمونه‌های این تواریخ، تاریخ سلاطین هورامان است. این کتاب، در عهد مظفری، با محوریت سلسله‌ سلاطین هورامان و در منطقة هورامان کردستان نگارش یافته است. خاندان سلاطین هورامان، از امرای حاکم بر بلوک هورامان،از بلوکات تابع ایالت کردستان ایران به مرکزیت سنندج بودند که تاسال 1284ق. خاندان کرد اردلان بر این ایالت حکومت می‌کردند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد از میان آثار عرضه‌شده در کردستان، از صدر قاجار تا پایان عهد مظفری، به‌جز کتاب تحفة‌ ناصری از میرزا شکرالله سنندجی، که برخی دیدگاه‌های نوین نسبت به تاریخ‌نویسی داشته است، بقیة تواریخ از جمله تاریخ سلاطین هورامان به سبک و سیاق مورخان سنّتی نگارش یافته است.

کلیدواژه‌ها

آژند، یعقوب (1380). «تاریخ­نگاری محلی». تاریخ­نگاری در ایران. تهران: گستره.##ادموندز، سیسیل. جی (1367). کردها، ترک‌ها، عرب‌ها. ترجمة ابراهیم یونسی. تهران: روزبهان.##اردلان، خسروبن محمدبن منوچهر «مصنف» (2536). لب­تواریخ یا تاریخ اردلان. تهران: انتشارات کانون خانوادگی اردلان.##اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان (1364). تاریخ منتظم ناصری. تصحیح محمداسماعیل رضوانی. جلد 2. تهران: دنیای کتاب.##بدلیسی، شرف‌خان (1377). شرفنامه (تاریخ مفصل کردستان). به اهتمام ولادیمیر ولیامینوف زرنوف. تهران: اساطیر.##چلونگر، محمدعلی؛ احمدی اختیار، مهدی؛ زینعلی، بهمن (1392). «تاریخ­نگاری محلی در دوره مغول و شاخصه‌های آن». پژوهشنامة تاریخ‌های محلی ایران. سال دوم. شماره اول (پیاپی3). پاییز و زمستان. ص 65-82.##خیراندیش، عبدالرسول (1380). «تاریخ شهری و موقعیت تاریخ‌های محلی در تاریخ‌نگاری ایران». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. سال چهارم. شماره دهم/ یازدهم. مرداد و شهریور. ص 3-31.##رجائی، عبدالمهدی؛ چلونگر، محمدعلی؛ نورایی، مرتضی (1390). «تاریخ­نگاری محلی عصر قاجار و مؤلفه‌های آن». مطالعات اسلامی: تاریخ و فرهنگ. س 43. شماره پیاپی 4/ 86. بهار و تابستان. ص 29-52.##رزم­آرا، علی (1320). جغرافیای نظامی کردستان. بی­جا.##رستمی، فاطمه (1386). «شاخص‌های تاریخ‌نگاری محلی در ایران». نامه انجمن «وی‍ژه تاریخ». فصلنامه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. س7. ش 4. زمستان. ص 59-68.##رضا، عنایت الله (1380). اورامان. دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی. جلد 10. تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.##رضوی، ابوالفضل (1392). «جایگاه بیهق در تاریخ‌نگاری محلی (با تکیه بر رهیافت فرهنگی- اجتماعی ابن‌فندق). پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران. سال دوم. شماره اول (پیاپی3). پاییز و زمستان. ص 5-20.##روزنتال، فرانتس (1368). تاریخ تاریخ­نگاری در اسلام. ترجمه اسدالله آزاد. جلد 1. مشهد: آستان قدس رضوی.##ریاحی، محمدامین (1372). تاریخ خوی. تهران: توس.##زرین­کوب، عبدالحسین (1363). تاریخ ایران بعد از اسلام. چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.##زینلی، بهمن؛ پیرمرادیان، مصطفی (1393). «تحلیلی بر تطور تاریخ­نگاری محلی یزد (از آغاز تا پایان عصر صفوی). پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران. سال دوم. شماره سوم (پیاپی5). پاییز و زمستان. ص 103-121.##زینلی، بهمن (1391). نقد و بررسی تاریخ­نگاری محلی ایران از 656 ق. تا 1135ق. پایان­نامة دکتری. گروه تاریخ دانشگاه اصفهان.##سنندجی، میرزا شکرالله (1375). تحفه ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان. تصحیح حشمت­الله طبیبی. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.##صابری، شوکت (1380). اسناد اورامان. دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی. ج 10. تهران: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.##صالحی، نصرالله (1380). «کتابشناسی توصیفی تاریخ‌های محلی». کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. سال 4. شماره 45-44. خرداد و تیر. ص 12-43.##صفی­زاده بوره که یی، صدیق (1387). تاریخ کرد و کردستان. تهران: آتیه.##قاضی، ملا محمدشریف (1387). زبدة­التواریخ سنندجی در تاریخ کردستان. به کوشش محمدرئوف توکلی. تهران: توکلی.##قدیمی قیداری، عباس (1393). تداوم و تحول تاریخ‌نویسی در ایران عصر قاجار. تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.##ــــــــــ (1388). «تاریخ­نگاری محلی در ایران و ظهور نخستین زن تاریخ­نگار ایرانی». پژوهش‌های تاریخی. دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. دورة جدید. شماره 1. بهار. ص 113-128.##قنوات، عبدالرحیم (1393). تاریخ­نگاری محلی ایران در دورة اسلامی (تا سده هفتم هجری). تهران: سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.##قنوات، عبدالرحیم؛ چلونگر، محمدعلی؛ نورایی، مرتضی (1389). «آغاز تاریخ­نگاری محلی ایران»، مطالعات اسلامی: تاریخ و فرهنگ. س 42. شماره پیاپی 84. بهار و تابستان. ص 9-38.##مردوخ کردستانی، شیخ محمد (1379). تاریخ مردوخ. تهران: کارنگ.##مردوخی (شیدا)، قاضی عبدالله (1383). تاریخ سلاطین هورامان. به کوشش احمد نظیری. سنندج: پرتو بیان.##مستوره اردلان (ماه­شرف خانم) (2005). تاریخ­الاکراد، با مؤخرة میرزا علی­اکبر وقایع­نگار. ویرایش جمال احمدی آیین. اربیل: ئاراس.##ــــــــــــ (1946). تاریخ اردلان. تصحیح ناصر آزادپور. سنندج: چاپخانة بهرامی.##وقایع‌نگار کردستانی، علی‌اکبر (1384). حدیقه ناصریه و مرآت‌الظفر در جغرافیا و تاریخ کردستان. به کوشش محمدرئوف توکلی. تهران: توکلی.##