با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ

نوع مقاله : pajoheshi

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی

2 کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی

چکیده

قزوین، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران عصر صفوی، در دورة پایتختی به اوج توسعه، رونق و آبادانی خود دست یافت. اما پس از حدود چهار دهه، پایتخت از قزوین به اصفهان منتقل شد و بدون تردید این انتقال پیامدهای مهمی برای شهر قزوین به‌همراه داشت. در واقع انتظار می‌رفت، رونق و آبادانی این شهر به‌زودی از میان برود. چرا که بدیهی بود مرکزیت سیاسیِ یک شهر می‌توانست به‌میزان قابل ملاحظه‌ای در توسعه و رونق آن شهر مؤثر واقع شود و در نتیجه از مرکزیت افتادن آن نیز به همان میزان در زوال آبادانی آن شهر اثرگذار باشد. اما یافته‌های این پژوهش که عمدتاً بر اساس گزارش سیاحان و سفرنامه‌نویسان اروپایی تدوین یافته، نشان می‌دهد، گرچه با انتقال پایتختی از قزوین به اصفهان، از اهمیت سیاسی این شهر به‌میزان قابل توجهی کاسته شد، اما بنابر علل و عوامل دیگری، این انتقال تأثیر منفی چندانی بر اهمیت اقتصادی و رونق تجاری و بازرگانی قزوین ننهاد و این شهر پس از انتقال پایتخت هم، همچنان به رونق تجاری و بازرگانی خود ادامه داد.

کلیدواژه‌ها

اسکندربیگ منشی ترکمان (1350). تاریخ عالم‌آرای عباسی. جلد2. تصحیح ایرج افشار. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
اسنادی از روابط ایران و روسیه از صفویه تا قاجار، ترجمة رحیم مسلمانیان قبادیانی و بهروز مسلمانیان قبادیانی. ویرایش و توضیحات حسین احمدی. مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی (وزارت امور خارجه). تهران: 1387.
اشپولر، برتولد (1380). تاریخ ایران دورة صفویان، «قالیبافی و نساجی». پژوهش از دانشگاه کمبریج. ترجمة یعقوب آژند. تهران: جامی.
اصفهانی، محمدمعصوم بن خواجگی (1368). خلاصـالسیر، تاریخ روزگار شاه صفی صفوی. زیر نظر ایرج افشار. تهران: علمی.
اوتر، ژان (1363). سفرنامه. ترجمة علی اقبالی. تهران: جاویدان.
اولیاء چلبی، محمد ظلی ابن درویش (1314). سیاحتنامه سی. دردنجی جلد. طابعی احمد جودت. اقدام مطبعه سی. ایلک طبعی. استانبول.
اولیویه، گیوم آنتوان (1371). سفرنامة الیویه، تاریخ اجتماعی-اقتصادی ایران در دوران آغازین عصر قاجار. ترجمة محمدطاهرمیرزا. تصحیح غلامرضا ورهرام. تهران: اطلاعات.
اولئاریوس، آدام (1380). سفرنامه. ترجمة احمد بهپور. تهران: ابتکار نو.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1378). سیاست و اقتصاد عصر صفوی. چاپ اول. تهران: انتشارات صفی‌علیشاه.
بیات، اروج‌بیگ (1338). دون ژوان ایرانی. ترجمة مسعود رجب‌نیا. تهران: بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
تاورنیه، ژان باتیست (1336). سفرنامه. ترجمة ابوتراب نوری. با تجدید نظر کلی و تصحیح دکتر حمید شیرانی. تهران: کتابخانة سنایی.
تجارت در جهان اسلام. جمعی از مؤلفان. تهران: نشر کتاب مرجع. 1389.
دلاواله، پیترو (1384). سفرنامه. ترجمة شعاع‌الدین شفا، تهران: علمی فرهنگی. چاپ چهارم.
رازی، امین‌احمد (1378). تذکره هفت اقلیم، تصحیح و تعلیقات و حواشی محمدرضا طاهری. جلد3. تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما).
سیوری، راجر (1366). ایران عصر صفوی. ترجمة کامبیز عزیزی. تهران: انتشارات سحر. چاپ دوم.
شاردن، ژان (1374). سفرنامه. ترجمة اقبال یغمایی. چاپ اول. تهران: توس.
شرلی (1378). سفرنامه برادران شرلی. ترجمة آوانس. به‌کوشش علی دهباشی. چاپ دوم. تهران: نشر به‌دید.
طاهری، ابوالقاسم (1383). تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران. تهران: علمی و فرهنگی. چاپ چهارم.
فریر، رانلد (1380). تاریخ ایران دورة صفویان، «تجارت در دورة صفویان». پژوهش از دانشگاه کمبریج. ترجمة دکتر یعقوب آژند. تهران: جامی.
فلسفی، نصرالله (1347). زندگانی شاه عباس اول. تهران: دانشگاه تهران. چاپ چهارم.
فلور، ویلم (1367). اشرف افغان بر تختگاه اصفهان. ترجمة ابوالقاسم سری. تهران: توس.
فیگوئروا، دن گارسیا دسیلوا (1363). سفرنامه. ترجمة غلامرضا سمیعی. تهران: نشر نو.
قزوینی، ابوالحسن (1367). فوایدالصفویه. تصحیح مریم میر احمدی. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
قمی، قاضی احمد بن شرف‌الدین حسینی (1383). خلاصـالتواریخ. جلد 1. تصحیح احسان اشراقی. چاپ دوم.تهران: دانشگاه تهران.
کاتف، فدت آفاناس یویچ (1356). سفرنامه. ترجمة محمدصادق همایونفرد؛ تهران: کتابخانة ملی ایران.
کارری، جوانی فرانچسکو (1383). سفرنامه. مترجمان عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ. تهران: علمی و فرهنگی.
ملکم، سرجان (1383). تاریخ ایران. ترجمة میرزا اسماعیل حیرت. جلد2. تهران: سنایی.
منجم یزدی، ملا جلال‌الدین (1366). تاریخ عباسی. به‌کوشش سیف‌الله وحیدنیا. تهران: وحید.
نامه‌های شگفت‌انگیز (کشیشان فرانسوی در دوران صفویه و افشاریه). ترجمة دکتر بهرام فره‌وشی. تهران: مؤسسة علمی اندیشة جوان. 1370.
واله قزوینی، محمدیوسف (1382). خلدبرین، ایران در روزگار شاه صفی و شاه عباس دوم. به‌کوشش محمدرضا نصیری. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. چاپ دوم.
ورجاوند، پرویز (1377). سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین. ]بی‌جا[، نشر نی.
Herbert, Thomas (2005). Travel In Persia. London: Routledge.