با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن ایرانی تاریخ
خالصه‌سازی در مازندران دورة قاجار

شهرام یوسفی فر؛ معصومه یدالله پور عربی

دوره 9، شماره اول - پیاپی17- پاییز و زمستان 99 ، اسفند 1399، ، صفحه 177-194

https://doi.org/10.30473/lhst.2021.7572

چکیده
  اراضی خالصه یک شکل از انواع تاریخی زمین‌داری دولتی در ایران است. این نوع زمین‌داری در ولایت مازندران، بنا به موقعیت طبیعی منحصر به فرد آن، مورد توجه حکومت قاجار بود. دولت بر اساس سیاست‌های مالی و اداری روال‌های مختلفی در امور خالصه‌ها (افزایش و کاهش) در پیش می‌گرفت و این امر تأثیر عمیقی بر مناسبات ملک‌داری در آن ولایت داشت. در این ...  بیشتر

بازخوانی شاخصه‌های منزلت اجتماعی مالکان در خانه‌‌های قاجاری (نمونة موردی: اصفهان- محله حکیم)

فاطمه میسمی؛ مریم قاسمی سیچانی؛ محسن افشاری؛ فرزاد میرمجربیان؛ مرتضی نورائی

دوره 9، شماره دوم - پیاپی 18-بهارو تابستان 1400 ، مهر 1400، ، صفحه 177-196

https://doi.org/10.30473/lhst.2021.8054

چکیده
  بعد از حکومت صفوی، از اهمیت شهر اصفهان کاسته ‌شد و بناهای زیادی به علت انتقال مرکز حکومت متروکه گشت و محوطه دولتخانه، به حالت ویرانه درآمد. با شروع دورة قاجاریه و تلاش‌های حاکم اصفهان، میرزا حسین‌خان صدر اصفهانی، رونق‌ مجدد اصفهان و شکل‌گیری خانواده‌های متمکن بازرگانان، ساخت خانه‌هایی با معماری رایج و تحت ‌تأثیر منزلت اجتماعی ...  بیشتر

نقش مطبوعات دورۀ قاجار در ارتقای جایگاه خلیج‌ فارس به عضو رئیسه در پیکرة ایران (با تأکید بر روزنامه‌های حبل‎المتین، حکمت، چهره‌نما و جنوب)

عباس رضایی؛ قباد منصوربخت

دوره 9، شماره اول - پیاپی17- پاییز و زمستان 99 ، اسفند 1399، ، صفحه 195-214

https://doi.org/10.30473/lhst.2021.7566

چکیده
  خلیج‌ فارس، به عنوان راه دریایی ایران به جهان و بالعکس، در بیشتر ایام تاریخ، تحت حاکمیت سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ایران بوده است. این حاکمیت نتیجۀ طبیعی و منطقیِ اقدامِ بزرگ‌ترین کشور واقع در سواحل شمالی خلیج‌ فارس در دفاع از موجودیت و امنیت خود به‌شمار می‌آمده است که به صورت بلامعارض در بیشتر دوره‌های تاریخی، جریان داشته است. با ...  بیشتر

مطالعات تاریخی آموزش وپرورش گیلان با تأکید بر وضعیت تاریخی مدرسه شاهپور رشت در عصر پهلوی

رفعت اله شریفی طاسکوه؛ علی رضا علی صوفی؛ محمد شورمیج

دوره 10، شماره اول - پیاپی 19- پاییز و زمستان 1400 ، اسفند 1400، ، صفحه 195-212

https://doi.org/10.30473/lhst.2022.8638

چکیده
  توسعه و رونق آموزش و پرورش گیلان در عصر پهلوی با ساختار آموزشی و سرنوشت تاریخی مدرسه شاهپور رشت پیوند عمیقی داشت. از این روی بررسی وضعیت تاریخی آموزش و پرورش گیلان مستلزم شناخت از شرایط حاکم این مدرسه، به‌عنوان یک پارادایم آموزشی برای سایر مدارس گیلان است. تأسیس این مدرسه از مظاهر بارز آموزش نوین در این منطقه است. بررسی زوایای مختلف ...  بیشتر

گونه‌شناسی و تحلیل جرایم در تهران با تکیه بر مجموعه کتاب «تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم»

مرجان نگهی

دوره 8، شماره دوم- پیاپی 16- بهار و تابستان 99 ، مهر 1399، ، صفحه 197-218

https://doi.org/10.30473/lhst.2020.7055

چکیده
  انتخاب تهران، به‌عنوان پایتخت سلسله قاجاریه در کنار حوادثی چون حضور کشورهای استعمارگر، آشفتگی اوضاع داخلی کشور، حرکت به سوی نوگرایی و جنگ جهانی، این شهر را با چالش‌های اجتماعی بسیاری از جمله افزایش ارتکاب جرایم رو به رو کرد. مجموعه کتاب  شش جلدی «تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم» تألیف جعفر شهری، از جمله منابع دست اول نسبتاً ...  بیشتر

چشم‌اندازی بر تجارت فرش و عملکرد شرکت‌های تجاری در سلطان‌آباد عراق (1285-1320ق)

عبدالله متولی؛ مهدی جیریائی؛ محمد حسن بیگی

دوره 9، شماره دوم - پیاپی 18-بهارو تابستان 1400 ، مهر 1400، ، صفحه 197-212

https://doi.org/10.30473/lhst.2021.8055

چکیده
  سلطان‌آباد عراق، نام قدیمی شهر اراک است که در دورة فتحعلی‌شاه قاجار، در سال 1231ق، به دست سردار او یوسف خان گرجی بنا نهاده شد. فلسفه اولیه ساخت شهر، ایجاد مرکزی نظامی و ساخت پادگانی برای امنیت منطقه بود؛ اما با گذر زمان زمینه‌های تجارت و فعالیت اقتصادی در آن رو به رشد نهاد. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر اسناد گوناگون ...  بیشتر

نقش شرکت نفت انگلیس و ایران در شکل‌گیری ساختار فضایی ـ کالبدی شرکت شهر مسجدسلیمان (از آغاز کشف نفت تا نهضت ملی شدن صنعت نفت 1287-1330)

رضا حبیبی نژاد؛ هایده خمسه؛ علی بحرانی پور

دوره 9، شماره دوم - پیاپی 18-بهارو تابستان 1400 ، مهر 1400، ، صفحه 213-230

https://doi.org/10.30473/lhst.2021.8056

چکیده
  واگذاری امتیاز نفت به ویلیام ناکس دارسی در سال 1280/ 1901م و در پی آن کشف نفت در میدان نفتون مسجدسلیمان در سال 1287/ 1908م زمینة اشتغال و مهاجرت نیروی کار از خارج و داخل را به شرکت شهر جدیدالاحداث مسجدسلیمان فراهم نمود. مدیران شرکت نفت انگلیس و ایران برای اسکان نیروی کار مهاجر اقدام به برپایی سرپناه‌های موقت در قالب کمپ‌های کارگری نمودند که ...  بیشتر

برنامه نوسازی رضاشاه در منطقه هَروی لرستان

شهرام یوسفی فر؛ محمد دالوند

دوره 10، شماره اول - پیاپی 19- پاییز و زمستان 1400 ، اسفند 1400، ، صفحه 213-232

https://doi.org/10.30473/lhst.2022.8720

چکیده
  برنامه نوسازی دورة رضاشاه را می‌توان چونان استمرار خواست اصلاحات اساسی عصر مشروطه در نظر آورد. طرح‌های اصلاحات اجتماعی و اقتصادی مزبور در سراسر کشور اجرا و البته این امر در برخی مناطق مانند لرستان، بنا به اقتضائات محلی، با چالش‌ها و موانع خاص روبه‌رو شد. افزون بر این در منطقه لرستان، منطقۀ ایلی هرو خود دارای شرایط خاص‌تر بود: بنا ...  بیشتر

جایگاه «کدخدایان» روستای ارمنی ـ مسیحیِ زَرنه در عصر پهلوی با تکیه بر اسنادِ آرشیو آستان ‌قدس رضوی

حسن صادقی سمرجانی

دوره 9، شماره اول - پیاپی17- پاییز و زمستان 99 ، اسفند 1399، ، صفحه 215-226

https://doi.org/10.30473/lhst.2021.7569

چکیده
  با تأسیس حکومت پهلوی در سال 1304خورشیدی، کشور ایران تا حدود زیادی از کارکردهای سنتی مناصب دولتی و پیشامدرن خود جدا شد و شکلی شبه­مدرن به خود گرفت. یکی از این مناصب که ارتباط منظم و گسترده­ای با حکومت یافت، کدخدا بود. با اینکه اقتدار کدخدا گسترده شد، اما در عمل گرفتار دیوانسالاری اداری گشت که مسئولیتش نظارت همه جانبه بر امور روستاییان ...  بیشتر

بررسی عملکرد بلدیه‌های کوچک فارس در دورة پهلوی اول

مهدی خدامی؛ مرتضی نورائی؛ اصغر فروغی ابری

دوره 8، شماره دوم- پیاپی 16- بهار و تابستان 99 ، مهر 1399، ، صفحه 219-234

https://doi.org/10.30473/lhst.2020.7056

چکیده
  در این پژوهش عملکرد بلدیه (شهرداری)‌های کوچک در روزگار پهلوی اول بررسی شده است. منظور از بلدیه‌های کوچک در این مقاله، بلدیه‌های فارس به‌استثنای شیراز (مرکز ایالت فارس) است؛ یعنی بلدیه مناطق کوچک که تعداد اعضای انجمن بلدی در آنها تنها شش نفر بود. در این مناطق، بلدیه پدیده‌ای نوپا بود و برای نخستین‌بار مردم طعم برخورداری از خدمات ...  بیشتر

بررسی فعالیت‌ تجارتخانه‌های روسیه در مشهدِ دورة قاجار از سال 1307 تا 1344ق

جلیل قصابی گزکوه؛ هادی وکیلی؛ یوسف متولی حقیقی

دوره 9، شماره اول - پیاپی17- پاییز و زمستان 99 ، اسفند 1399، ، صفحه 227-248

https://doi.org/10.30473/lhst.2021.7573

چکیده
  نفوذ اقتصادی روسیه در ایران تا سال‌های پایانی دورة ‌قاجار توسط تجارتخانه‌ها نمایان بود. روس‌ها با تأسیس تجارتخانه در بیشتر شهرهای ایران، به‌ویژه مشهد، به‌دنبال یافتنِ بازاری جهت فروش تولیدات کارخانجات روسیه بودند. مشهد به عنوان کرسی‌نشین ایالت خراسان در دورة قاجار از اهمیت به‌سزای اقتصادی و تجاری برخوردار بود؛ تا آنجا که می‌توان ...  بیشتر

بهداشت عمومی در بوشهر: مطالعه موردی آب آشامیدنی و مشکلات آن در دورة قاجار و پهلوی

خدیجه حسین زاده؛ منیژه صدری؛ سیمین فصیحی؛ منیره کاظمی راشد

دوره 9، شماره دوم - پیاپی 18-بهارو تابستان 1400 ، مهر 1400، ، صفحه 231-246

https://doi.org/10.30473/lhst.2021.8057

چکیده
  فرد، گروه و جامعه موضوع بهداشت عمومی است و مؤلفه‌هایی چون بهداشت فردی، اجتماعی ، بهداشت محیط و‌ آب را دربرمی‌گیرد و از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. سلامت جامعه، بهداشت فردی و اجتماعی و محیط با وجود آب سالم و قابل دسترس تأمین می‌شود. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که با توجه به جایگاه آب در بهداشت عمومی، آب آشامیدنی شهر بوشهر ...  بیشتر

شناخت شناسی کلان روایت "آقای شهید" در گسترش الگوی انقلاب اسلامی در کاشمر

مهدی بذرگر؛ هادی وکیلی

دوره 10، شماره اول - پیاپی 19- پاییز و زمستان 1400 ، اسفند 1400، ، صفحه 233-246

https://doi.org/10.30473/lhst.2022.8719

چکیده
  از همان نخستین روزهای قتل آیت الله سید حسن مدرس واکنش‌ها به این قتل آغاز شد. . در دوران پهلوی اول؛ حکومت با گذاشتن هر گونه نشانه ای که باعث شناسایی قبر وی شود مخالفت نمود. این مخالفت­ها سؤال برانگیز بود. نتیجه این بایکوت خبری نقل و انتشار روایت "آقای شهید" میان مردم کاشمر بود. مقوماتی چند روایت "آقای شهید" را از آغازش تا ورود آیت الله ...  بیشتر

بررسی مشکلات کشاورزی اصفهان در جنگ جهانی دوم و تدابیر دولت برای مقابله با آن (1320-1324ش)

محمد بختیاری؛ متین سادات اصلاحی؛ مهشید سادات اصلاحی

دوره 8، شماره دوم- پیاپی 16- بهار و تابستان 99 ، مهر 1399، ، صفحه 235-252

https://doi.org/10.30473/lhst.2020.7057

چکیده
  اشغال ایران توسط متفقین در جنگ جهانی دوم و مشکلات ناشی از آن همچون ناامنی، تورم، احتکار، قاچاق و مهاجرت روستاییان به شهرها، آسیب­های فراوانی به کشاورزی ایران، از جمله اصفهان وارد کرد. دولت برای مقابله با مشکلات موجود تدابیر مختلفی را به کار برد. هدف پژوهش حاضر بررسی میزان موفقیت تدابیر و اقدامات دولت برای حل مشکلات و بهبود شرایط ...  بیشتر

تأثیر جنگ جهانی دوم در بروز بحران نان و غلات در زنجان (1320-1322)

شوکت افشاری؛ ابوالفضل رضوی

دوره 9، شماره دوم - پیاپی 18-بهارو تابستان 1400 ، مهر 1400، ، صفحه 247-266

https://doi.org/10.30473/lhst.2021.8058

چکیده
  شهر زنجان به دلیل واقع شدن بین آذربایجان و تهران اهمیت و نقش به‌سزایی در تاریخ معاصر داشته است. طی جنگ جهانی دوم این شهر به علت قرار گرفتن در مسیر ریلی و راه‌های شوسه توجه اولیه متفقین را جلب نمود. در سال 1320، که متفقین ایران را بین خود تقسیم کردند، زنجان به همراه سایر شهرهای شمالی به شوروی واگذار شد. پس از این تاریخ شاهد دخالت­ها و ...  بیشتر

تأثیر جنگ بین الملل دوم بر تنزل جایگاه اقتصادی بندر بوشهر

محمد جعفر چمنکار

دوره 9، شماره اول - پیاپی17- پاییز و زمستان 99 ، اسفند 1399، ، صفحه 249-266

https://doi.org/10.30473/lhst.2021.7559

چکیده
  بندر بوشهر در خلال جنگ جهانی دوم مانند سایر کرانه‌ها و پس‌کرانه‌های خلیج فارس و دریای عمان به اشغال متفقین درآمد‌. متفقین با هدف ارسال کمک به اتحاد شوروی بر تمامی زیرساخت‌های نظامی ـ اقتصادی این بندر استیلاء یافتند‌.‌ هدف از این پژوهش بررسی تأثیرات جنگ جهانی دوم بر بندر بوشهر‌،‌ در یک روند گاه‌شماری‌،‌ با تکیه بر مدارک آرشیوی ...  بیشتر

تحلیل اسامی مدارس لرستان در عصر پهلوی

جهانگیر خسروی شکیب؛ سهیلا ترابی فارسانی؛ علیرضا ابطحی

دوره 8، شماره دوم- پیاپی 16- بهار و تابستان 99 ، مهر 1399، ، صفحه 253-276

https://doi.org/10.30473/lhst.2020.7058

چکیده
  نهاد آموزش رسمی دارای ظرفیت بالایی جهت گسترش و تثبیت ایدئولوژی حاکم بر جامعه است. در این راستا حکومت پهلوی از اهمّیت، جایگاه و ظرفیت های آموزش و پرورش در راستای دیدگاه های کلی خود و در جهت پیشبرد اهداف حکومت بهره گرفته است. انتخاب نام مدارس با عناوین همسو با ارزش‌های حکومت مثالی از ظرفیت های استفاده شده در آموزش و پرورش دوره پهلوی، ...  بیشتر

نظمیه تبریز، نظامی مدرن برای برقراری امنیت و قانون

مرتضی شهسواری؛ عباس قدیمی قیداری

دوره 9، شماره اول - پیاپی17- پاییز و زمستان 99 ، اسفند 1399، ، صفحه 267-282

https://doi.org/10.30473/lhst.2021.7561

چکیده
  مبتنی نبودن عملکرد سازمان‌ها و تشکیلات امنیتی دورة قاجار بر موازین قانونی، موجب شکل‌گیری فضای بی‌اعتمادی توأم با ترس و نگرانی در بین شهروندان نسبت به این تشکیلات شده بود. بنایراین انجمن ایالتی تبریز به عنوان نهادی برآمده از آرمان مشروطه‌خواهی ایرانیان در کنار تأسیس نهادهایی چون عدلیه و مجلس استیناف، تشکیل نهادی برای برقرای نظم ...  بیشتر

اهمیت ژئواستراتژیک جنوب ایران (خلیج فارس) در منظومه منافع آمریکا در دوران جنگ جهانی دوم تا جنگ سرد

میکائیل وحیدی راد

دوره 9، شماره دوم - پیاپی 18-بهارو تابستان 1400 ، مهر 1400، ، صفحه 267-284

https://doi.org/10.30473/lhst.2021.8129

چکیده
  جنگ جهانی دوم، مانند جنگ اول، خیلی زود دامن ایران را نیز گرفت و علی‌رغم اعلام بی‌طرفی، موقعیت استراتژیک ایران برای کمک‌رسانی به شوروی برای غلبه بر آلمان زمینه‌ساز حضور نظامی سه قدرت بریتانیا، آمریکا و شوروی در خاک ایران و اشغال آن شد. حضور نظامی آمریکا در ایران نیز بیشتر از همین زاویه کمک به شوروی و تلاش برای تقویت کریدور تدارکاتی ...  بیشتر